Lokaal Overleg Kinderopvang

Het Lokaal Overleg Kinderopvang brengt alle betrokken partijen samen rondom de opvang van jonge kinderen in een gemeente. Dit overleg omvat ouders, organisatoren kinderopvang, scholen, jeugdwerk, het lokaal bestuur en andere belanghebbenden, zoals bedrijven. Dit lokale netwerk geeft advies aan het gemeentebestuur over het beleid en de ontwikkeling van kinderopvangfaciliteiten. Het Lokaal Overleg Kinderopvang is ook het forum dat zich beraadt en afspraken maakt over de oprichting van het Lokaal Loket Kinderopvang.

Het lokaal overleg is een gemeentelijke adviesraad. 

• Meestal zal het lokaal bestuur het Lokaal Overleg Kinderopvang vragen haar advies te formuleren.
• Het Lokaal Overleg Kinderopvang kan ook op eigen initiatief een advies formuleren.

Het lokaal bestuur moet advies vragen aan het lokaal overleg over haar beleidsdoelstellingen voor kinderopvang. Dit advies:

• moet worden opgenomen in de strategische meerjarenplanning
• is niet bindend
  • Een Lokaal Overleg Kinderopvang dat een advies formuleert, heeft wel recht op een reactie.
• wordt toegevoegd wanneer het lokaal sociaal beleidsplan ter goedkeuring wordt voorgelegd aan het lokaal bestuur.

• Het lokaal bestuur kan advies vragen over beleidskeuzes die een invloed kunnen hebben op de kinderopvang
  •  Bv. ruimtelijke ordening, huisvuilverwerking
• Ook lokale actoren en gebruikers kunnen het advies vragen van het Lokaal Overleg Kinderopvang. Bv:
  • Iemand wil starten met kinderopvang en vraagt advies over de noden aan kinderopvang in een bepaalde (deel)gemeente.
  • Het oudercomité van een school vraagt advies over de wijziging van de openingsuren van opvang van schoolkinderen.

Als er geen beleidsdoelstellingen voor kinderopvang zijn opgenomen in de strategische meerjarenplanning, kan het Lokaal Overleg Kinderopvang een signaalfunctie opnemen naar het lokaal bestuur. Tips:

• Stel je pro-actief op en wacht niet tot de vraag van het lokaal bestuur komt om een advies te formuleren.
• Wees alert voor signalen van partners die bij kinderopvang betrokken zijn en zoek hoe deze op een objectieve manier kunnen onderbouwd worden. 
• Inventariseer niet alleen knelpunten in het lokaal opvangaanbod, maar werk ook mogelijke oplossingen uit. 
• Leg eigen prioriteiten in de initiatieven die zich spontaan ontwikkelen.

• Het kinderopvangaanbod binnen de gemeente in kaart brengen
• Problemen rond het aanbod beschrijven en analyseren
  • Heb aandacht voor verschillende perspectieven (lokale actoren, gebruikers, lokaal bestuur).
  • Onderbouw je analyse zoveel als mogelijk met objectieve gegevens.
• Mogelijke oplossingen zoeken voor problemen en knelpunten
  • Heb aandacht voor inhoudelijke (kwaliteit), technische en financiële aspecten.
  • Geef aan wie op welke manier zou kunnen bijdragen tot een oplossing: de partners in het Lokaal Overleg Kinderopvang, het lokaal bestuur, ...
  • Vermeld welke oplossingen prioriteit zouden moeten krijgen en waarom.
• Alle informatie over kinderopvang bundelen en als advies overmaken aan het lokaal bestuur
• De meerwaarde van een lokaal beleidsplan kinderopvang voor lokale actoren en gebruikers duiden naar het lokaal bestuur

Het Lokaal Overleg kan geen kinderopvang organiseren.

• Bij het Lokaal Overleg ligt het accent op beleidsplanning en advies. Je zou het evenwicht verstoren dat in een overleg nagestreefd wordt tussen aanbod, vraag en beleid.
• Er zou belangenvermenging zijn omdat je advies geeft over initiatieven die je zelf mee beheert. 
• Je kan niet van alle leden van het Lokaal Overleg verwachten dat zij het engagement aangaan dat hoort bij het zitting hebben in een organiserend bestuur.

• De gemeenteraad of de raad van het OCMW installeert het Lokaal Overleg Kinderopvang.
• Het kader voor de samenstelling en de interne werking van het Lokaal Overleg Kinderopvang ligt vast in de regelgeving. Er is ruimte voor een invulling op maat van de lokale situatie.

De beslissing van de gemeenteraad of de raad van het OCMW bevat enkele verplichte elementen:

• welke actoren, gebruikers en vertegenwoordigers van het lokaal bestuur deel uitmaken van het Lokaal Overleg Kinderopvang 
• de procedure voor het aanduiden van de voorzitter en de secretaris
• de aanvullende opdrachten die het lokaal bestuur het lokaal overleg opdraagt
• de manier waarop het Lokaal Overleg Kinderopvang zijn opdrachten vervult

Dit minimale scenario biedt veel flexibiliteit. Daarom is het aangewezen dat het Lokaal Overleg Kinderopvang een huishoudelijk reglement opstelt om een goede werking te garanderen.

In dit minimale scenario kan het volstaan te verwijzen naar een gemeenteraadsbeslissing die de interne werking voor alle adviesraden binnen de gemeente vastlegt. Deze beslissing wordt dan ter kennisgeving overgemaakt aan het Lokaal Overleg Kinderopvang.

De beslissing van de gemeenteraad of de raad van het Openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn bevat naast de verplichte elementen een uitgebreide beschrijving van:

• alle leden van het Lokaal Overleg Kinderopvang (nominatieve lijst met verwijzing naar de functie en de organisatie of groep van organisaties die deze leden vertegenwoordigen)
• de structuur van het Lokaal Overleg Kinderopvang (algemene vergadering, stuurgroep of dagelijks bestuur, deeloverleggroepen)
• wat je met het Lokaal Overleg Kinderopvang wil bereiken
• de werking van het Lokaal Overleg Kinderopvang (aantal vergaderingen op jaarbasis, procedure om leden uit te nodigen voor de vergadering, hoe beslissingen genomen worden, …)

Uiterlijk zes maanden na de start van een nieuwe bestuursperiode worden de concrete samenstelling en de bepalingen rond de interne werking van het Lokaal Overleg Kinderopvang vastgelegd door de gemeenteraad of de raad van het OCMW. Dit is ten laatste op 30 juni van het eerste jaar van de bestuursperiode.

Het lokaal bestuur kan de concrete samenstelling en de interne werking van het Lokaal Overleg Kinderopvang overmaken aan Opgroeien. Zo informeert het lokaal bestuur de Vlaamse overheid en is er een transparant beleid naar de Vlaamse overheid.

De bepalingen rond de interne werking bevatten minstens:

1. een procedure voor het aanduiden van een voorzitter en secretaris van het Lokaal Overleg Kinderopvang
2. de manier waarop het Lokaal Overleg Kinderopvang haar opdrachten vervult

• Naast de basisopdrachten van het Lokaal Overleg Kinderopvang, kan de gemeenteraad ook aanvullende opdrachten vastleggen. Vb.: een huishoudelijk reglement opmaken, het lokaal bestuur ondersteunen bij de opmaak van een omgevingsanalyse en/of een informatiebrochure, input leveren bij het in kaart brengen van de vraag naar kinderopvang, ...
• De werkwijze en procedures moeten worden vastgelegd.
• Idealiter bevatten de bepalingen over de interne werking ook de manier waarop:
  • het lokaal bestuur om advies zal vragen
  • het Lokaal Overleg Kinderopvang zijn advies zal formuleren (schriftelijk, binnen een vergadering, …)
  • het advies aan het lokaal bestuur wordt overgemaakt.

Bij het vastleggen van de interne werking is er ruimte voor een invulling op maat van de lokale situatie.

Alleen wat regelgevend wordt vastgelegd in het Besluit over het lokaal sociaal beleid en het Decreet Lokaal Bestuur wordt opgenomen. Voor een goede werking van het Lokaal Overleg Kinderopvang is het in dat geval aangewezen een huishoudelijk reglement op te stellen.

De gemeenteraadsbeslissing bevat een uitgebreide beschrijving van de manier waarop het Lokaal Overleg Kinderopvang haar opdrachten zal vervullen.

Uiterlijk zes maanden na de start van een nieuwe bestuursperiode worden de concrete samenstelling en de bepalingen rond de interne werking van het Lokaal Overleg Kinderopvang vastgelegd door de gemeenteraad of de raad van het OCMW. Dit is ten laatste op 30 juni van het eerste jaar van de bestuursperiode.

Het lokaal bestuur moet het advies van het Lokaal Overleg Kinderopvang vragen over de beleidsdoelstellingen voor kinderopvang.

• Het advies is enkel rechtsgeldig wanneer de samenstelling en de interne werking van het Lokaal Overleg Kinderopvang door de gemeenteraad of de raad van het OCMW werd vastgelegd.
• Het Lokaal Overleg Kinderopvang moet dit advies schriftelijk formuleren.
• Het advies moet niet eensgezind zijn. Wanneer de meningen verschillen, worden de argumenten van de verschillende partijen vermeld. Zo kan het lokaal bestuur met volledige kennis van zaken beslissen.
• De gemeenteraad of de raad van het OCMW moeten het advies van het Lokaal Overleg Kinderopvang niet goedkeuren.
• Het advies is niet bindend. Een Lokaal Overleg Kinderopvang dat een advies formuleert, heeft wel recht op een reactie.
• Het advies van het Lokaal Overleg Kinderopvang over het lokaal beleid kinderopvang moet wel toegevoegd worden wanneer het lokaal sociaal beleidsplan, of een wijziging ervan, ter goedkeuring wordt voorgelegd aan het lokaal bestuur. Dit advies wordt door het lokaal bestuur samen met de strategische meerjarenplanning overgemaakt aan het Agentschap voor Binnenlands Bestuur.

Het Lokaal Overleg Kinderopvang kan over andere zaken ook advies geven: op vraag van het lokaal bestuur, een lokale actor of gebruiker binnen of buiten het Lokaal Overleg Kinderopvang.

• Maak afspraken met de adviesvrager en met de partners binnen het Lokaal Overleg Kinderopvang. Wordt het advies schriftelijk of mondeling gegeven?
• Dit advies is niet bindend.

 Het Lokaal Overleg kan geen afspraken afdwingen. Het heeft een adviserende rol voor de gemeente.

In grotere gemeenten en steden met een groot aantal actoren, kan men een structuur met deeloverleggroepen uitwerken. De voorwaarde is dat een overkoepelend Lokaal Overleg Kinderopvang bevoegd blijft voor:

• het lokaal bestuur adviseren bij de opmaak van het lokaal beleidsplan kinderopvang en bij een eventuele bijsturing ervan
• het lokaal bestuur adviseren over de uitvoering van het beleidsplan en waar nodig bijsturingen voorstellen
• het lokaal bestuur adviseren over de uitbouw van opvangvoorzieningen binnen de gemeente

De deeloverleggroepen kunnen voorbereidend werk doen. De eindverantwoordelijkheid ligt bij het overkoepelende Lokaal Overleg Kinderopvang.

Het Lokaal Overleg Kinderopvang heeft geen rechtspersoonlijkheid. De Vlaamse overheid voorziet geen financiële ondersteuning voor het Lokaal Overleg Kinderopvang.

Het lokaal bestuur kan het Lokaal Overleg Kinderopvang een budget toewijzen.

In bepaalde gemeenten bestaan taalfaciliteiten voor Franstaligen. Wie in deze gemeenten het Lokaal Overleg wil organiseren of het kinderopvangaanbod wil bekend maken, moet rekening houden met de taalwet.

• de randgemeenten: Drogenbos, Kraainem, Linkebeek, Sint-Genesius-Rode, Wemmel, Wezembeek-Oppem.
• de taalgrensgemeenten: Mesen, Helkijn, Spiere, Ronse, Bever, Mark, Herstappe, Moelingen, ’s Gravenvoeren, Sint-Martensvoeren, Teuven.

• Uitnodiging en verslag
  • worden opgesteld in het NL
  • worden op verzoek bezorgd:
    • vertaling uitnodiging: FR
    • vertaling samenvatting van het verslag: FR
• Voertaal tijdens een LOK-vergadering:NL
  • zorgen voor een vertaling naar het FR
• Beleidsplan: NL
  • wordt op verzoek bezorgd: vertaling van een samenvatting: FR
• Folder of brochure: NL en FR
• Enquête
  • In de randgemeenten: NL en FR
  • In taalgrensgemeenten: NL volstaat

Het lokaal bestuur bepaalt de samenstelling van het Lokaal Overleg Kinderopvang op maat van de lokale situatie. De gemeenteraad neemt hierover de eindbeslissing.

Het Lokaal Overleg Kinderopvang is minstens samengesteld uit:

Lokale actoren zijn:

• al wie plaatselijk een functie vervult in de opvang van kinderen
• al wie invulling geeft aan de vrije tijd van schoolkinderen
• Het begrip 'lokale actor' dekt een zeer ruime lading: organisatoren van kinderopvang, scholen die opvang aanbieden, jeugdwerkinitiatieven, sport- en vrijetijdsinitiatieven; kinderoppas verzorgd door de Gezinsbond, opvang voor zieke kinderen door mutualiteiten en andere organisaties, …

Het lokaal bestuur bepaalt op welke manier deze lokale actoren vertegenwoordigd worden in het Lokaal Overleg Kinderopvang. Dat is afhankelijk van de lokale situatie en van wat het lokaal bestuur als werkbaar ervaart:

• volgens een maximaal scenario kunnen alle actoren worden opgenomen
• volgens een minimaal scenario kan het dat voor elke actor 1 vertegenwoordiger wordt opgenomen

Een goede werking van het lokaal beleid vraagt om een representatieve samenstelling, die rekening houdt met de verscheidenheid aan lokale actoren.

Gebruikers zijn:

• al wie plaatselijk een beroep doet op kinderopvang of een behoefte heeft aan kinderopvang
• of een vertegenwoordiger van een organisatie die representatief is voor gebruikers inzake kinderopvang:
  • individuele (groot)ouders, leden van organisaties die representatief zijn voor de gebruikers zoals de lokale afdeling van de Gezinsbond, plaatselijke ouderverenigingen, verenigingen voor kansarme en/ of allochtone ouders, verenigingen van ouders met kinderen met specifiek zorgbehoeften …
• bedrijven, opleidings- en tewerkstellingsorganisaties die kinderen zouden kunnen toeleiden naar de lokale actoren

Idealiter zorgt het lokaal bestuur bij de samenstelling voor een evenwichtige verdeling van gebruikers en lokale actoren.

Het lokaal bestuur moet een duidelijk onderscheid maken tussen zijn rol als lokale regisseur en als aanbieder van kinderopvang:

• Als lokale regisseur wordt het lokaal bestuur vertegenwoordigd door de lokale beleidsverantwoordelijke voor kinderopvang (schepen of ocmw-mandataris). De vertegenwoordiger kan de keuzes en beslissingen van het lokaal bestuur waar nodig toelichten. De vertegenwoordiging is niet per definitie een politiek mandataris, het kan net zo goed een personeelslid zijn. Het is de gemeenteraad die hierover een eindbeslissing neemt.
• Als aanbieder van kinderopvang wordt het lokaal bestuur vertegenwoordigd door een gemeentelijke ambtenaar.
• De keuze voor een vertegenwoordiger van de gemeente of van het OCMW hangt af van de taakverdeling die voor het lokaal sociaal beleid tussen beiden werden gemaakt.
• De leden van het College van burgemeester en schepenen en leden van de Raad voor maatschappelijk welzijn hebben geen stemrecht binnen het Lokaal Overleg Kinderopvang.
• Personeelsleden van de gemeente of het OCMW zoals een kinderopvangambtenaar kunnen wel stemrecht krijgen. Het is de gemeenteraad die beslist of deze medewerker stemrecht heeft.

Het stappenplan hieronder laat je toe het Lokaal Overleg Kinderopvang samen te stellen op maat van jouw gemeente.

• De leidraad hieronder geeft aan welke elementen je best opneemt in de gemeenteraadsbeslissing die de samenstelling en de interne werking van het Lokaal Overleg Kinderopvang regelt. 
• Beperk je in de gemeenteraadsbeslissing tot wat strikt noodzakelijk is overeenkomstig het Decreet Lokaal Bestuur en het besluit van de Vlaamse Regering over het lokaal beleid kinderopvang.
• Werk de details uit in een huishoudelijk reglement voor het Lokaal Overleg Kinderopvang. 
• Nominatieve lijst?
  • Een nominatieve lijst mag maar moet niet. Ook een algemene opsomming van de verschillende lokale actoren en gebruikers is mogelijk. De namenlijst kan dan eventueel later ter kennisgeving aan de gemeenteraad worden overgemaakt.
  • Met een nominatieve lijst kan gemakkelijk worden nagegaan of max. 2/3 van de leden van hetzelfde geslacht zijn.
  • Bij elke wijziging van een nominatieve lijst (bv. door een personeelswissel) is een beslissing van de gemeenteraad nodig.
  • In sommige gemeenten is een nominatieve lijst verplicht. Doe navraag bij de beleidsverantwoordelijken kinderopvang, bij de gemeentesecretaris, bij beleidsverantwoordelijken en/ of bij secretarissen van andere adviesraden.

Kinderopvang vertoont heel wat raakpunten met het jeugdwerk, zoals de +12-jarigen, de toegankelijkheid, de kinderparticipatie, enz.  Bovendien worden er bij voorkeur bruggen geslagen tussen school, opvang, speelplein, Grabbelpas, jeugdbeweging, teken- of muziekacademie, sportclub, enz.

Om van elkaar te leren en om samenwerkingsverbanden te smeden, heeft het jeugdwerk het best een stem in het Lokaal Overleg Kinderopvang.

De gemeenteraad of de raad van het OCMW neemt hierover een eindbeslissing.

Oudercomités

• Als vertegenwoordiger van de school
  • De schooldirectie en/of het organiserend bestuur van die school  beslist wie het als vertegenwoordiger afvaardigt voor het Lokaal Overleg Kinderopvang. Dit kan het oudercomité zijn, al is dit niet evident omdat leden van het oudercomité niet rechtstreeks betrokken zijn bij het schoolbeleid.
• Als vertegenwoordiger van de ouders
  • Een verantwoordelijke van het oudercomité kan de ouders van de school vertegenwoordigen in het Lokaal Overleg Kinderopvang.

Individuele ouders

• De vertegenwoordiging van de ouders kan via oudercomités, de Gezinsbond of de gemeentelijke gezinsraad, maar ook individuele ouders kunnen deelnemen.
• De gemeenteraad of de raad van het OCMW neemt hierover een eindbeslissing.

De beleidsdoelstellingen voor kinderopvang worden mee gedragen door de scholen die:

• kinderopvang aanbieden: lokale actoren
• een beroep doen op kinderopvang voor en na schooltijd: gebruikers

Elke school of scholengemeenschap moet de kans krijgen een afgevaardigde aan te wijzen. Welke school effectief wordt opgenomen is afhankelijk van het aantal lokale actoren en van wat de gemeenteraad of de raad van het OCMW ervaart als een werkbaar Lokaal Overleg Kinderopvang:

• Maximaal scenario
  • Het lokaal bestuur vraagt aan alle scholen of scholengemeenschappen een afvaardiging voor te dragen.
• Minimaal scenario
  • Het lokaal bestuur kiest voor een Lokaal Overleg Kinderopvang met een beperkt aantal leden en vraagt de scholen of scholengemeenschappen 1 vertegenwoordiger voor te dragen. In dat geval is het voor de scholen of scholengemeenschappen belangrijk duidelijke afspraken te maken over de manier waarop deze vertegenwoordiger:
    • het standpunt van alle scholen/scholengemeenschappen zal meenemen in het beslissingsproces
    • de beslissingen van het Lokaal Overleg Kinderopvang zal terugkoppelen naar alle scholen/scholengemeenschappen

Het Lokaal Overleg Kinderopvang is een forum waar scholen:

• hun vragen en behoeften m.b.t. een kwaliteitsvolle kinderopvang kenbaar kunnen maken aan lokale beleidsverantwoordelijken en de opvang
• afspraken kunnen maken met de opvang.

Mogelijke onderwerpen:

• de doorstroming en naadloze overgang van de kinderopvang naar de kleuterschool
• op mekaar afstemmen van schooltijd en opvang voor en na de schooltijd
• opvang op snipperdagen, tijdens korte en lange schoolvakanties

Politieke partijen kunnen deel uitmaken van het Lokaal Overleg Kinderopvang, maar het is niet evident. Het Lokaal Overleg is op de eerste plaats een vertegenwoordiging van lokale actoren en gebruikers en geeft advies aan het lokaal bestuur, los van partijpolitieke programma’s. De politieke discussie over het lokale kinderopvangbeleid heeft geen plaats binnen het Lokaal Overleg Kinderopvang, maar binnen de gemeenteraad of de OCMW raad.

De gemeenteraad of de raad van het OCMW moet hierin zijn verantwoordelijkheid nemen en beslist of:

• vertegenwoordigers van politiek partijen deel uitmaken van het Lokaal Overleg Kinderopvang
• deze vertegenwoordigers wel of geen stemrecht hebben in het Lokaal Overleg Kinderopvang.

Al wie plaatselijk een functie vervult in de opvang van kinderen, kan deel uitmaken van het Lokaal Overleg Kinderopvang.

Vakbonden zijn de stem van werkende ouders en hebben aandacht voor de economische functie van kinderopvang. Zij kunnen deel uitmaken van het Lokaal Overleg Kinderopvang.

Of vakbonden ook effectief deel uit maken van het Lokaal Overleg Kinderopvang hangt af van de lokale situatie: algemene uitgangspunten bij de samenstelling van adviesraden, tradities binnen het Lokaal Overleg Kinderopvang, ….

Lokaal moet ook worden uitgemaakt of:

• het wenselijk is dat 1 of meerdere vakbonden worden opgenomen
• zij deelnemen als stemgerechtigde leden dan wel als deskundigen zonder stemrecht

De eindbeslissing ligt bij de gemeenteraad of raad van het OCMW die de samenstelling van het Lokaal Overleg Kinderopvang bekrachtigt.

Vakbonden die geen deel uitmaken van het Lokaal Overleg Kinderopvang kunnen het Lokaal Overleg Kinderopvang informeren over de vastgestelde behoeften en de daaraan gekoppelde beleidsaanbevelingen.

Het staat het Lokaal Overleg Kinderopvang ook vrij de vakbonden éénmalig uit te nodigen om de behoeften en beleidsaanbevelingen te komen toelichten tijdens een vergadering van het Lokaal Overleg Kinderopvang.