Inclusieve opvang

Sommige kinderen hebben door medische of psychosociale problemen specifieke ondersteuning nodig. Inclusieve kinderopvang is de opvang van kinderen met een specifieke ondersteuningsbehoefte samen met kinderen zonder specifieke ondersteuningsbehoefte.

Kinderen met een specifieke ondersteuningsbehoefte willen net als andere kinderen spelen, vrienden maken en nieuwe dingen ontdekken. Hun ouders kiezen vaak bewust voor de opvang van hun kind samen met kinderen die geen specifieke ondersteuningsbehoefte hebben. 

Inclusieve kinderopvang is verrijkend voor alle betrokkenen: het kind met specifieke ondersteuningsbehoefte, de andere kinderen in de opvang, de opvang en de ouders.

Goede communicatie en overleg met de ouders is ook voor inclusieve kinderopvang belangrijk.

• Wat verwachten de ouders van de opvang en wat kan jij als opvang bieden?
• De ervaringen van ouders helpen de kinderbegeleiders het kind goed op te vangen.
• De opvang houdt rekening met elk kind, maar er kan niet worden verwacht dat je zelf gespecialiseerde zorgen opneemt zoals kinesisten, logopedisten, psychologen of verpleegkundigen dit doen.
• Wanneer je je zorgen maakt over de ontwikkeling van een kind, bespreek je dit met de ouders en luister je naar hun ervaring.

In oktober 2024 plannen we een nieuwe editie van de campagne om inclusie in de kijker te zetten. Meer nieuws volgt nog. Inspiratiemateriaal vind je op de website van De Ambrassade.

Een Centrum Inclusieve Kinderopvang kan je opvang gratis ondersteunen als je een kind met een specifieke ondersteuningsbehoefte opvangt of wil opvangen.

Afhankelijk van je vraag, krijg je langdurige ondersteuning of kan je beroep doen op een netwerk van professionals. Het Centrum Inclusieve Kinderopvang geeft ondersteuning op maat:

• meedenken over het organiseren van de opvang rond een specifiek kind
• reflecteren over de toegankelijkheid van je opvang
• vorming over inclusief beleid en jouw pedagogische rol
• coaching rond communicatie met ouders bijvoorbeeld rond een vermoeden van ontwikkelingsprobleem

Doel van de ondersteuning

• de toegankelijkheid vergroten voor gezinnen en kinderen met een specifieke ondersteuningsbehoefte in de kinderopvang
• een kwalitatieve opvang met diversiteit uitbouwen

Er zijn 16 centra die binnen hun zorgregio ondersteuning aanbieden.

Als kinderopvang kan je beroep doen op de dienstverlening van het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH). Je kan ook bij andere zorgverleners terecht. Lees er meer over in de download hieronder.

Er zijn subsidies voor:

1. individuele inclusieve opvang: voor de opvang van een individueel kind
2. structurele inclusieve opvang: voor opvang die inclusie structureel uitbouwt binnen een opvanglocatie
3. de Centra Inclusieve Kinderopvang

Je kan nu geen aanvraag doen voor nieuwe subsidies voor structurele inclusieve opvang of voor een Centrum. Je kan wel een individuele subsidie aanvragen. Lees er meer over in de brochure hieronder.

Sommige kinderen hebben  gespecialiseerde zorg nodig, zoals sondevoeding, suikergehaltemetingen, een inspuiting met insuline, een blaassondage.  Het is belangrijk dat de kinderopvang openstaat om ook deze kinderen op te vangen. Als deze verpleegkundige handelingen tijdens de opvanguren noodzakelijk zijn, kan je met de ouders bespreken wat mogelijk is in jouw opvanglocatie. 

Sinds maart 2024 maakt een nieuwe federale wet mogelijk dat personen die geen verpleegkundige zijn onder bepaalde voorwaarden bepaalde verpleegkundige handelingen mogen uitvoeren. De wet maakt onderscheid tussen:

• activiteiten van het dagelijks leven (ADL) en noodsituaties: geen bekwame helper nodig
• verpleegkundige handelingen: wel bekwame helper nodig

Je moet geen ‘bekwame helper’ zijn om activiteiten van het dagelijks leven (ADL) uit te voeren. Dit zijn handelingen die deel uitmaken van de dagelijkse werking van een kinderopvang. Deze handelingen behoren tot de basiscompetenties van een kinderbegeleider. 

Voorbeelden

• Hulp bij toilet, dagelijkse verzorging
• Begeleiding eetmomenten, het toedienen van voeding en dranken bij kinderen zonder slikproblemen, de toepassing van voedings- en dieetvoorschriften
• Het opvolgen van de gezondheid van de kinderen (bv. een kindje dat plots ziek wordt tijdens de opvang en koorts maakt), het toedienen van geneesmiddelen
• Stomazorg bij een patiënt zonder bijbehorende diagnose
• Suikermetingen 

Het handelen in geval van nood is een basiscompetentie van een kinderbegeleider en behoort tot de dagelijkse werking van de kinderopvang.  Een bekwame helper is hiervoor niet vereist.

De kinderbegeleider of verantwoordelijke past EHBO toe als dat nodig is, bv bij een schaafwonde, een insectenbeet, een brandwonde. In een levensbedreigende situatie gaan jullie over tot reanimatie. 

Je hoeft geen bekwame helper te zijn om deze middelen toe te dienen. Dit wordt beschouwd als handelen in nood:

• een Epipen® 
• glucagon bij ernstige hypoglycemie
• noodmedicatie bij epilepsie

Verpleegkundige handelingen vallen buiten de basiscompetenties van een kinderbegeleider en moeten uitgevoerd worden door een bekwame helper.

Een bekwame helper is geen verpleegkundige, maar mag bepaalde verpleegkundige handelingen uitvoeren onder voorwaarden. 

• Iedereen die tijdens het (vrijwilligers)werk wil zorgen voor personen die bepaalde verpleegkundige verzorging moeten krijgen, kan bekwame helper worden. Maar niemand kan verplicht worden om bekwame helper te worden. 
   
• De federale wet bepaalt
  • welke handelingen een arts of verpleegkundige kan delegeren aan een bekwame helper. Voorbeelden voor de kinderopvang:
    •    Sondevoeding (geheel aan verzorging: toedienen, opvolgen, bijvoeding geven…)
    •    Urinezak leegmaken
    •    Insuline toedienen
  • of een opleiding of instructie nodig is
  • legt de kwaliteitsvoorwaarden vast
  • beschermt de persoon die deze handeling stelt. 

• Maak een goede inschatting van de zorgvraag. Informeer je bij de ouders en het netwerk van de ouders: de behandelende arts, ziekenhuisdienst of verpleegkundige 
  • Wat wordt er precies van de opvang verwacht? 
  • Zijn de verpleegkundige handelingen noodzakelijk tijdens de uren van de opvang? 
  • Op welke zorgprofessionals (netwerk) doen de ouders een beroep en welke afspraken zijn er gemaakt? 
• Wie zal de handelingen uitvoeren?
  • Komen zorgprofessionals de nodige zorgen toedienen in de opvang? 
  • Wie wil en kan de rol als bekwame helper opnemen? Hoeveel personen zijn er nodig? Hou rekening met de personeelsbezetting en -inzet: verlofperiodes, ziektes, deeltijds werken, ...
• Zorg dat je aan de wettelijk gestelde voorwaarden voldoet. Maak afspraken met de ouders en de behandelend arts of verpleegkundige over de instructie, opleiding en het toestemmingsformulier.
  • De zorgprofessional zorgt dat de kinderbegeleider de nodige instructie of opleiding krijgt, om de goed omschreven verpleegkundige handelingen te stellen. 
• Maak afspraken over de opstart van de opvang van het kind, de opvolging van de zorgnoden en op wie je beroep kan doen bij vragen.

• Ga regelmatig in dialoog met de ouders en de betrokken arts of verpleegkundige.
  •  Aarzel niet om jouw vragen of bezorgheden te delen met hen. 
  • Stuur jullie aanpak bij als nodig. 
• Maak goede afspraken binnen je team. 
  • Wie neemt welke taken op? Wat bij afwezigheid van bepaalde medewerkers? 
  • Is er nood aan extra ondersteuning? 
  • Wat met nieuwe medewerkers of stagiaires? 
• Zorg dat je weet wat te doen in geval van nood. 
  • Laat je goed informeren over de waarschuwingstekens en de alarmsignalen. 
  • Spreek af wat er moet gebeuren en wie je kan contacteren.   
• Zorg dat het stellen van verpleegkundige handelingen een gedragen keuze is met je team. 
  • Kinderbegeleiders kunnen aangeven dat ze het stellen van de verpleegkundige handelingen niet zien zitten, zonder gevolg. 

We streven naar een kwaliteitsvolle opvang om de hoek voor elk kind. Ouders van een kind met een specifieke ondersteuningsbehoefte hebben het recht om te kiezen tussen gewone en gespecialiseerde opvang.

Inclusieve kinderopvang sluit aan bij 'Perspectief 2020'. Dit ondersteuningsbeleid voor personen met een handicap kiest voor 'zoveel mogelijk gewoon in de samenleving en zo weinig mogelijk uitzonderlijk en afzonderlijk'. De kinderopvang respecteert het Internationaal Verdrag over de rechten van personen met een handicap.

Inclusieve kinderopvang is structureel voorzien in de regelgeving kinderopvang en wordt financieel ondersteund. De kinderopvang krijgt zo een steuntje in de rug voor de extra inspanningen die ze voor inclusieve kinderopvang doet.
De Centra voor Inclusieve Kinderopvang bieden zelf inclusieve opvang aan. Ze sensibiliseren en ondersteunen opvanglocaties bij het versterken van hun inclusieve werking.

In 2018 en 2019 onderzochten we hoe we inclusieve kinderopvang succesvol kunnen maken. Op basis van de resultaten deden we diverse aanbevelingen om inclusieve kinderopvang verder te versterken in Vlaanderen. 

Je vindt alles over dit onderzoek op de website van Opgroeien.

Samenwerking

• We werken samen met het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) om de participatiekansen van kinderen met een specifieke ondersteuningsbehoefte te verhogen. 
• Van 2019 tot 2021 liepen er 13 trajecten in het kader van de oproep 'Pionieren in samenwerking: inclusieve kinderopvang'. Organisatoren kinderopvang, Multifunctionele Centra (MFC) en Centra Inclusieve Kinderopvang (CIK) zochten uit op welke manier er meer kinderen met specifieke ondersteuningsbehoeften inclusief kunnen worden opgevangen.