Scheiden

Een scheiding is vaak een emotioneel belastende periode, niet enkel voor jou, maar ook voor je kind. Scheiding is een beslissing van volwassenen en niet van hun kinderen. Kinderen houden van allebei hun ouders, en zijn loyaal aan beiden.

Een scheiding zet de wereld van je kind op z’n kop. Het ‘normale’ leventje is opeens totaal veranderd. Eén van de ouders gaat weg en het dagelijks contact zoals je het had als gezin houdt op te bestaan. Er bestaat geen eenduidig antwoord op de vraag welke regeling het beste is voor een baby of peuter in geval van scheiding. Een kind heeft tijd nodig om zich aan te passen en om de situatie te verwerken. Een scheiding hoeft geen drama te zijn: alleen scheidingen met langdurige conflicten zijn nadelig voor een kind. Met de meeste kinderen gaat het na verloop van tijd goed. Gemiddeld duurt het 2 à 3 jaar voor ze een nieuw evenwicht vinden.

Vaak gaan mensen er ten onrechte van uit dat jonge kinderen weinig merken van een scheiding, zolang er maar goed voor hen gezorgd wordt. Uitspraken als ‘ze zijn te klein om het te begrijpen’ en ‘ze zullen zich er later niets van herinneren’ doen onrecht aan de verwarring die een kind ervaart als er spanning is in het gezin of als één van de vaste verzorgers opeens wegvalt.

Een baby voelt stemmingen, spanningen en veranderingen in zijn omgeving goed aan. Dat is bij een scheiding niet anders. Er zijn mogelijk meer conflicten in het gezin, het verloop van de dag kan er anders gaan uitzien, een vertrouwde ouder is minder beschikbaar. Jonge kinderen hebben nog weinig taal om dit alles goed te begrijpen of vragen te stellen. Ze kunnen zich wat verward en onzeker voelen. Daarom reageren baby’s vaak met hun gedrag en emoties. Sommige baby’s gaan vaker huilen, hebben minder eetlust of slapen minder goed. Sommige kinderen gaan minder zelfstandig spelen, een beetje passiever worden. Anderen kunnen plots minder stappen zetten in hun ontwikkeling. En anderen reageren heel weinig.

Peuters en kleuters kunnen ook op verschillende manieren en op verschillende momenten uiting geven aan de emoties en spanningen die de scheiding bij hen oproept. Een aantal mogelijke reacties:
• Versterkte negatieve emoties: meer huilen, meer driftbuien, …
• Terugval in de ontwikkeling: niet meer zelfstandig lopen of eten, plassen in de broek, …
• Slaapproblemen: angst voor het donker of het slapengaan, nachtmerries, …
• Moeite met afscheid nemen
• Zich schuldig voelen

Het beste medicijn tegen deze reacties van baby's, peuters en kleuters bestaat uit geduld, begrip en liefde. Geef je kind de tijd om weer genoeg vertrouwen op te bouwen. Praat met de onthaalouder, de leerkracht… zo weten ze waarom, als je kind verdrietig is, het extra aandacht vraagt of het zich lastig gedraagt.

Na een scheiding verandert er heel wat voor een kind. Het is belangrijk dat kinderen kunnen terugvallen op zaken die niet veranderen. Wijzig bijvoorbeeld het dagritme en vaste rituelen (o.a. eet- en slaapmomenten) niet. Dit biedt rust en veiligheid voor een kind. Bij borstvoeding is het zoeken naar hoe het contact met de andere ouder kan gewaarborgd worden. Het is ook aangewezen om andere contexten, zoals de kinderopvang/school of contacten met vriendjes en familie zoveel mogelijk te behouden.

De overgang voor een kind van de thuissituatie bij de ene ouder naar de andere ouder, is ook voor jonge kinderen moeilijk. Ouders merken vaak dat hun kind na deze overgang nood heeft aan ontlading en steun om zich opnieuw aan te passen. Bij baby’s en peuters heeft dit te maken met hun ontwikkeling. Als ze bij de ene ouder zijn, kunnen ze zich geen beeld oproepen van de andere ouder. Help je kind daarbij door een voorwerp van de andere ouder (een knuffel, een foto,…) voor je kind te hebben.

Hoe jong je kind ook is, het is altijd beter om het zo snel mogelijk te vertellen wat er speelt. Als je de woorden en je manier van uitleggen aanpast aan zijn leeftijd, blijft er altijd wel iets bij hem hangen. Zo begrijpt hij tenminste iets beter wat er gebeurt en kan hij al een beetje wennen aan het idee.

• Een jong kind heeft nood aan duidelijkheid over hoe zijn dagelijkse leven er zal uitzien en om daar uitgebreid bij stil te staan: bij wie ga ik wonen? Waar ga ik slapen? Wie brengt me en haalt me op? Een visuele voorstelling (bv. met een dagkalender) kan jonge kinderen helpen.
• Gebruik eenvoudige woorden. Vertel bijvoorbeeld: 'Papa en mama kunnen niet meer bij elkaar wonen. Dat komt omdat ze altijd ruzie maken. Die ruzie maakt ons allebei verdrietig. Als papa (of mama) ergens anders gaat wonen, hebben we niet zoveel ruzie meer.'
• Vertel het zo vaak als nodig is. Waarschijnlijk dringt het nieuws niet meteen tot je kleine door. Bij kleine kindjes, kan je er bijna vanuit gaan dat je het meerdere keren aan hem zult moeten uitleggen. Het gebeurt ook regelmatig dat kinderen het gewoon niet willen geloven. Probeer begripvol te reageren als je kind zo’n ontkenningsfase doormaakt. Maak wel duidelijk dat jullie besluit vaststaat en dat het niet meer zal veranderen.
• Soms praat een kind makkelijker tijdens een leuke activiteit, bv. tijdens een wandeling, na het samen lezen of tijdens een uitje. Kinderboekjes kunnen een heel goede manier zijn voor kinderen om de situatie te begrijpen. Ook andere vertrouwensfiguren kunnen helpen om uit te leggen wat er gebeurt.

Het is vaak een uitdaging voor ouders om doorheen een proces van scheiding toch gericht te blijven op een positieve opvoeding. Je scheidt van elkaar als partners, maar je blijft de rest van je leven samen de ouders van de kinderen.

• Probeer als ouder conflicten los te laten en probeer in het bijzijn van je kind geen ruzie te maken. Als je regelmatig overlegt over de kinderen of je zet een uitgebreide ouderschapsovereenkomst op papier, hoeft je kind geen boodschapper te spelen. Bij kleine kinderen kan een heen-en-weerboekje met vorderingen, bedenkingen of praktische info helpen om op de hoogte te blijven.
• Een ouderschapsplan (eventueel opgesteld met hulp van een professional) met duidelijke afspraken en procedures over opvoedingszaken kan helpen om de relatie met de co-ouder gaande te houden en zo stabiliteit en duidelijkheid te bieden aan de kinderen. Op die manier kunnen jullie afstand houden van elkaar met het gerust gevoel dat de zaken op voorhand goed doorgesproken zijn.
• Kinderen hebben nood aan een warme, veilige omgeving die hen beschermt en hun ontwikkeling stimuleert. Een positieve, liefdevolle relatie met beide ouders is belangrijk om kinderen optimale ontwikkelingskansen te geven. De regels kunnen in de twee huizen verschillend zijn. Een kind kan meestal soepel omgaan met dit verschil. Het is voor een kind aangenaam als het weet dat de ouders elkaars regels kennen en het verschil respecteren. Zorg dat je kind niet het gevoel krijgt te moeten kiezen tussen beide ouders en laat het toe de andere ouder graag te zien.

Je kind heeft zijn ouders erg nodig doorheen de periode van een scheiding, maar je kan er als ouder pas zijn voor je kind als je ook goed voor jezelf zorgt. Heftige emoties zoals woede, rouw, angst en verdriet zijn in die periode niet ongewoon. Zorg dat die gevoelens niet in de weg zitten tussen jou en je kind. Praat erover met iemand uit je omgeving, je verpleegkundige van Kind en Gezin of zoek professionele hulp. Steun is belangrijk om negatieve effecten van stress te voorkomen. Zorg voor positieve relaties in je leven en maak tijd voor dingen die je leuk vindt. Onthoud dat verandering een geleidelijk proces is, stel realistische doelen en probeer niet alles tegelijkertijd te bereiken.