Samen groeien in gezond slapen

Voldoende slapen is belangrijk tijdens het opgroeien, voor kinderen én ouders. Bij kinderen verandert er de eerste jaren veel op het vlak van slapen. Het gaat om samen met je kind een weg vinden in jullie unieke slaapavontuur. Inzetten op veilig slapen, verbonden slapen en vaardig slapen met aandacht voor je eigen veerkracht helpt je kind groeien in gezond slapen en zorgt voor voldoende rust voor het hele gezin.

Bij jonge kinderen verandert er de eerste jaren veel op het vlak van slapen. Elk kind slaapt anders. De ene baby valt makkelijker in slaap dan de andere. De ene peuter slaapt langer dan de andere. Hoe de slaap bij een baby of peuter verloopt, kan voor ouders een uitdaging vormen.

Door inzicht te krijgen in de slaapontwikkeling van jonge kinderen kan je het slaapgedrag van je eigen kind beter begrijpen en begeleiden. Dat kan meer rust en vertrouwen geven in je baby of peuter en jezelf.

Jonge kinderen ontwikkelen zich in relatie met hun ouders en hun omgeving. Ze hebben er nood aan dat je er voor hen bent en op hen reageert. Ook bij slaap is dat afstemmen op de noden van je kind de sleutel tot een gezond slaappatroon. Het gaat over uitzoeken wat werkt voor je kind, op een manier die past voor jou en je gezin.

1. Tijd nemen om te kijken wat je kind nodig heeft
   Kinderen slapen beter als ze zich goed in hun vel voelen. Ze ontwikkelen een unieke taal om jou als ouder bepaalde zaken duidelijk te maken. 

   Door te observeren begrijp je gaandeweg de signalen van je kind beter: wegdraaien, heftig bewegen ... Zo zie je ook steeds beter wat je kind in de weg staat om rustig te slapen of net helpt. Zijn er onruststokers zoals krampen of doorkomende tanden? Gaat je kind door een groeispurt? Speelt er oververmoeidheid? Of heeft het net nood aan meer activiteit? Is er voldoende kans tot verbinding? Spelen er spanningen? Welke omgeving helpt je kind lekker te slapen? 

2. Mee bewegen met de ontwikkelingsnoden van je kind
   De ontwikkelingsfase van je kind heeft een grote invloed op de slaap. Pasgeboren baby’s worden bijvoorbeeld regelmatig wakker door honger en hebben je hulp nog nodig om terug rust te vinden. Vanaf 6 maanden zijn baby’s geleidelijk aan meer in staat om zelf tot rust te komen. 

   Ontwikkelingsmijlpalen zoals leren zitten, kruipen, lopen, scheidingsangst of lichamelijke ongemakken kunnen de slaap van je baby of peuter verstoren. Ook spannende gebeurtenissen of nachtmerries kunnen maken dat er terug nood is aan meer houvast of geruststelling bij het inslapen of doorslapen.  

3. Zoeken wat voor je kind én voor jou werkt 
   Elk kind en elke ouder is uniek. Jullie doorlopen samen een uniek zoekproces. Gaandeweg leer je aanvoelen wat de slaapnoden van je kind zijn en ontwikkelen jullie slaapgewoontes om te komen tot voldoende gezonde slaap. 

Veilig slapen in een veilige omgeving biedt je kind de nodige bescherming en geruststelling als ouder. Met een veilige slaaphouding- en omgeving kan je het risico op wiegendood en ongevallen tijdens de slaap beperken.

Groeien in slapen vraagt de nodige tijd en hulp. Kinderen hebben hulp nodig om tot rust te komen en de overgang van wakker naar slapen te maken. Door met jouw hulp gekoesterd tot rust te komen, krijgt je kind vertrouwen om te groeien in het zelf tot rust komen. 

Dat helpen tot rust komen van je kind noemen we coregulatie. Coreguleren kan je op verschillende manieren:

• Je rustige bewegingen, ademhaling, woorden ... creëren een omgeving van rust die je kind helpt om rust te vinden.
• Je kind nabijheid en rust bieden door het te dragen, knuffelen, wiegen, strelen, zachte ritmische klopjes geven, aanraken of dichtbij zijn.
• Contact maken via je aanwezigheid, stille aandacht, troetelwoordjes, zingen, neuriën, ssshh ...
• Zorgen voor een rustige en voorspelbare omgeving en routine helpt je kind om zich veilig te voelen.
• Rustbrengers of slaapassociaties geven je kind een vertrouwd en verbonden gevoel: een vertrouwd slaapzakje aandoen, muziek, een fopspeen, een knuffeldoekje, het licht dimmen, een foto van mama of papa op het nachtkastje ...

Tips om je kind te helpen vanuit verbinding en ontspannen te laten slapen: 

• een flexibel dagritme zorgt voor voorspelbaarheid
• een slaapritueel biedt houvast aan je kind
• rustbrengers of slaapassociaties kunnen zowel je kind als jezelf helpen
• je kind troosten of meeveren met je kind om ook in moeilijke periodes tot voldoende slaap te komen
• tijd nemen om zelf tot rust te komen voor je aan het slaapritueel begint. Of andere zorgfiguren inschakelen als je zelf het gevoel hebt dat je niet rustig bent.

Vlot inslapen en doorslapen vraagt vaardigheden die er bij de geboorte nog niet zijn en die kinderen geleidelijk opbouwen in de eerste levensjaren. Je kind leert gaandeweg, op basis van de zorgzame relatie met jou als ouder, meer vertrouwen te krijgen in zichzelf. Dat legt de basis voor zelfstandig (leren) slapen. Als ouder kan je je kind daarin ondersteunen door oefenkansen te bieden, afgestemd op de eigenheid en leeftijd. Eigen slaapcomfort zoeken vraagt tijd, geduld en oefening. Om je kind daarbij te ondersteunen is er niet één manier, maar een waaier aan mogelijkheden. 

Wat kan het zoal betekenen om in te zetten op vaardig slapen?

1. Liefdevol variëren 
   Door als ouder je eigen toets aan het ritueel te geven, maak je van het slapengaan een uniek koestermoment. Zo maak je je kind vertrouwd met verschillende slaapgewoontes en vermijd je dat je kind enkel in slaap raakt op één specifieke manier of bij één zorgfiguur.
2. Troosten op maat van je kind
   Bij het inslapen of even wakker worden tussendoor kan je op maat van je kind proberen af te tasten welk hulpstapje je baby nodig heeft om weer in slaap te vallen. Zo kan je indien het nodig is de troost opbouwen van zacht shhh, zingen tot je hand op je kind leggen. 
3. Zachtjesaan wennen aan slapen in een bed 
   Door je kind rustig en slaperig, maar nog niet volledig in slaap in bed te leggen, geef je kansen om beetje bij beetje te groeien in meer zelfstandig slapen. Er zijn baby’s die vanaf het begin vlot in slaap vallen. Als dat goed voelt voor je baby en voor jou kan je je kind daarin volgen. Andere baby’s hebben nood aan meer hulp of nabijheid. Het is dan goed je kind de hulp te geven die het nodig heeft en jullie eigen tempo te volgen in stap voor stap meer vertrouwd maken met het bed als veilige slaapplek.
4. Stapsgewijs slaapgewoontes veranderen
   Aan slaapgewoontes die eerst prima waren voor jullie beiden, maar niet langer aansluiten bij de noden van je kind of jou als ouder kan je sleutelen. Door bijvoorbeeld je fysieke aanwezigheid en onmiddellijke ondersteuning in stappen af te bouwen, bied je oefenkansen en geef je je kind ruimte om meer zelf te ontdekken hoe rust te vinden.

Aandacht voor je eigen noden helpt om de nodige rust te vinden en over te brengen die een jong kind nodig heeft bij het slapen. Inzetten op zorg voor jezelf, mee gedragen worden door je omgeving en helpende handen versterken je veerkracht als ouder.

Je kind ondersteunen in de (slaap)ontwikkeling kan flink belastend zijn voor je rust. Gevoelens van onmacht en frustratie kunnen ontstaan ‘Weer een gebroken nacht achter de rug? Gaat het deze keer lukken mijn kind in slaap te krijgen? Ligt het aan mij dat mijn kind zo onrustig slaapt?'

• Neem tijd voor jezelf. Zorg dragen voor je kind gaat makkelijker als je zelf voldoende ademruimte hebt en je goed in je vel voelt. Probeer je eigen slaapritme af te stemmen op dat van je kind door bijvoorbeeld zelf een dutje te doen als de baby slaapt of zelf vroeg te gaan slapen.
• De buitenlucht doet ons allemaal deugd. Zowel voor je baby als voor jou helpt buiten zijn om tot rust te komen en om de batterijen op te laden.
• Slapen is teamwerk. Jij en je baby vormen al een team, maar veel ouders ervaren steun als dat een groter team is. Dat kan je partner zijn, maar ook een oma, buur, vriendin ...
• Zorg voor jezelf en je partner. Dat is nodig om goed voor je kind te kunnen zorgen. 
• Schakel voldoende helpende handen in. En durf om hulp vragen als het zwaar is om alleen te dragen. Kijk wat je uit handen kan geven. Vaak staan grootouders, familie, buren en vrienden met alle plezier klaar om je te helpen. Door je kind een paar uur of een nacht aan andermans goede zorgen over te laten, krijg je de kans om slaap in te halen.
• Zorg dragen voor je kind, vraagt veel van je als ouder. Hoe kunnen er (kleine) momenten zijn in de dag waarin je even tot adem kan komen. Bij wie kom jij tot rust, wie kan jou helpen om af en toe een moment voor jezelf te hebben.