Dr. An-Sofie Goessaert is uroloog in haar eigen praktijk in Gent en consulent in UZ Gent. Ze is medeoprichter van PlasPraat vzw, een laagdrempelig informatieplatform met kennis en expertise over zindelijkheid voor alle leeftijden. Gezinnen komen vaak bij haar over de vloer als zindelijk worden minder vlot gaat. Ze deelt haar tips om samen aan de slag te gaan rond zindelijkheid.
Je start best op tijd met zindelijkheid, maar wat is op tijd? Kan je ook te vroeg of te laat starten?
"Tussen 2 en 4 jaar zijn de spieren en zenuwen van een kind voldoende rijp om zindelijk te worden. Je kind wordt zich meer en meer bewust dat het pipi of kaka moet doen, ook als ouder kan je die signalen soms opmerken. Vanuit medisch standpunt start je best niet te laat met zindelijkheid. Als je wacht tot de schoolstart, ervaren kinderen vaak druk om te ‘presteren’ op het potje. Ze leren dan fout gedrag aan, gaan bijvoorbeeld persen bij het plassen. Daardoor ontstaan er na enkele jaren soms plasproblemen."
Hoe stimuleer je een kind om regelmatig op het potje te gaan?
"Het is belangrijk dat kinderen hun lichaam leren aanvoelen. Als kinderen weten wat er gebeurt en hoe ze daarop kunnen reageren, merken ze dat het vanzelf gaat. Dat kan een ouder of andere opvoeder hen meegeven door erover te praten, boekjes te lezen, filmpjes te kijken ..."
"Een externe beloning, zoals een snoepje of een sticker, kan ervoor zorgen dat een kind op een foute manier gaat plassen, persen om er toch maar een druppeltje uit te krijgen voor de beloning. Dat heeft een averechts effect en kan tot problemen leiden."
Het is belangrijk dat kinderen hun lichaam leren aanvoelen. Als kinderen weten wat er gebeurt en hoe ze daarop kunnen reageren, merken ze dat het vanzelf gaat.
"Een beloningssysteem voor drinken, dat kan dan weer wel werken bij kindjes vanaf ongeveer 2 jaar. Het is vaak moeilijk om kinderen te stimuleren voldoende te drinken doorheen de dag. Dat is nochtans belangrijk om de blaas goed te vullen. Mijn eigen zoontje kwam soms met een volle drinkfles thuis van school. Ik heb toen aan zijn leerkracht gevraagd hem aan te moedigen wat meer te drinken. Het werd een heel klasgebeuren, een soort wedstrijdje op een speelse manier. En het werkte, ook voor de andere kinderen van de klas."
Drinken is belangrijk om de blaas goed te vullen. Hoe weet je of een kind voldoende drinkt?
"De hoeveelheid dat een kind moet drinken neemt toe naarmate het kind ouder wordt. Een goed drink- en plasgedrag stimuleren bij iedereen in het gezin, de kinderopvang, de school vind ik een grote meerwaarde. Ouders en andere opvoeders kunnen kinderen stimuleren om overdag regelmatig te drinken, vooral door zelf het goede voorbeeld te geven."
"Als je kind thuiskomt na een hele dag in de kinderopvang, op school of op uitstap en veel dorst heeft, heeft het overdag niet voldoende gedronken. Dan plots veel drinken, brengt het lichaam van je kind in de war. Kinderen leren best om bij de maaltijden voldoende te drinken. Ook andere opvoeders, zoals grootouders, kinderbegeleiders, leerkrachten, spelen hierbij een belangrijke rol. Ze kunnen bijvoorbeeld in de opvang of de klas samen en op een fijne manier zorgen dat kinderen voldoende drinken, zodat het een routine wordt."
Een goed drink- en plasgedrag stimuleren bij iedereen in het gezin, de kinderopvang, de school vind ik een grote meerwaarde.
Peuters zijn soms angstig om stoelgang te maken op het potje. Wat kan je doen?
"Ik geef als tip een kind na de maaltijd een vijftal minuutjes op het potje te zetten. Dat is de meest ideale timing om stoelgang te maken. Als de maag gevuld is, krijgen de darmen het signaal dat het tijd is om plaats te maken en worden ze actiever. Het kind voelt mogelijks druk van de stoelgang en leert zo de verbinding te maken."
"Een andere omgeving, verandering van voeding, het speelt allemaal een rol. Gevarieerde voeding met voldoende vezels en voldoende vocht zorgen ervoor dat je stoelgang soepel blijft."
Voedingsvezels
In babyvoeding zijn het vooral granen, (licht)bruin brood, fruit, groenten, aardappelen en peulvruchten die voedingsvezels aanbrengen. Ze mogen geleidelijk ingevoerd worden in de voeding van de baby. Zolang de baby melkvoeding krijgt, is de aanvoer van voedingsvezels beperkt. Tot de leeftijd van 2 jaar geef je best niet te veel voedingsvezels, aangezien zij ook risico’s kunnen inhouden voor jonge kinderen. Lees meer op de pagina voedingsstoffen.
Thuis, in de kinderopvang, bij grootouders, op school … Veranderende situaties of omgevingen maken dat kinderen al eens vaker een ongelukje hebben. Hoe kan je de overgang zo vlot mogelijk laten verlopen?
"In de kinderopvang of op school krijgen kinderen heel wat nieuwe prikkels en ervaringen. Dat geeft spanningen en de bekkenbodem reageert op stress door vaker het signaal te geven dat je moet plassen. Uniformiteit en herkenbaarheid zijn belangrijk voor een kind. Het plas- en drinkgebeuren thuis, in de kinderopvang en op school op elkaar afstemmen, kan helpen om de overstap vlotter te laten verlopen. Thuis gaat een kind op het potje midden in de woonkamer, in de kinderopvang en op school is dat een hele andere setting. Kinderen hebben ook recht op privacy. Als ouder kan je dat leren aan je kind door het potje in de toiletruimte te zetten. Zo maak je de overgang naar school wat minder groot."
Het plas- en drinkgebeuren thuis, in de kinderopvang en op school op elkaar afstemmen, kan helpen om de overstap vlotter te laten verlopen.
"Daarnaast merken we dat kinderen op school vaak op vaste momenten drinken en het toilet bezoeken. Dat kan geforceerd plassen in de hand werken. Een kind moet ruimte krijgen om voldoende te drinken en naar toilet te gaan wanneer het moet."
Tips om de overgang tussen thuis, kinderopvang, school vlot te laten verlopen
Ga in gesprek met de kinderopvang of school:
- Waar staat je kind in het zindelijk worden?
- Hoe pak je het samen aan?
- Bespreek elkaars structuur, gewoontes en aanpak. Zo kan je afspraken maken voor het verdere verloop.
De brochure ‘Zindelijkheid, hoe pak je het aan’ is een handige leidraad.
Soms gaat zindelijk worden moeilijk. Wanneer is er sprake van een medisch probleem? Zijn er alarmsignalen?
"Als een kind van 4 jaar nog niet volledig zindelijk is - bijvoorbeeld regelmatig natte broekjes heeft overdag - schakel je best medische hulp in. Voor bedplassen is dat 6 jaar. Als uroloog focus ik in eerste instantie op het drink- en plasgedrag en of dat moet bijgestuurd worden. Zit die structuur goed maar blijft het kind zindelijkheidsproblemen hebben, dan is er mogelijks een medische oorzaak. Een kind kan een overactieve blaas hebben, er kan een probleem zijn met de bekkenbodem, een ontwikkelingsstoornis of zenuwaandoening waardoor een ouder kind nog bedplast, enzovoort."
Een goede plashouding
Zindelijk worden start met een goede plashouding: rechtop zitten met de voeten goed ondersteund op een aangepaste toiletbril. Zo kan de bekkenbodem goed ontspannen en de blaas zich goed ledigen.
Vragen of twijfels?
Heb je vragen of twijfels over zindelijkheid? Je kan terecht bij de verpleegkundige van je lokaal team of bij de Kind en Gezin-Lijn.
