Wat doet stress met mij en mijn kind?

Ouders van jonge kinderen ervaren soms stress. Een lastige situatie op het werk, zeurende kinderen, het huishouden proberen in goede banen te leiden, tekort aan slaap, gebrek aan vrije tijd, financiële zorgen … Alle dagelijkse rollen en verantwoordelijkheden kunnen voor stress zorgen. Op zich is dat niet erg. Het stelt je in staat je aan te passen aan nieuwe, moeilijke of onverwachte situaties en er gepast op te reageren. Stress maakt deel uit van leven met en zorgen voor jonge kinderen. Tijd voor een babbel met experten over de impact van stress en hoe je dat, samen met je omgeving, kan aanpakken. Rond de tafel:

Marie-Anne: “Naast het feit dat kinderen veel vreugde brengen, moeten ouders vaak veel ballen tegelijk in de lucht houden. Dat kan hen stress bezorgen. Bovendien zijn de emoties of het gedrag van kinderen vaak heftig en onvoorspelbaar en ook dit wekt stress op: je kind weigert kleren aan te doen in volle ochtendspits, gooit het eten op de grond, valt in een regenplas als je net moet vertrekken, luistert niet naar jou of kan de slaap maar niet kan vatten. Dit is allemaal eigen aan kind zijn. Als ouder probeer je op al die situaties te reageren, je bent flexibel of stuurt je plannen bij en probeert de rust in je gezin te bewaren. Maar soms heb je het gevoel dat je geen controle hebt over al de ballen in de lucht. Dat zorgt ervoor dat het bakje soms vol loopt. Je kan het vergelijken met een elastiekje: als je niet tot het uiterste gaat en op tijd ontspant, is er niets aan de hand. Maar als je het elastiekje oprekt tot het bijna knapt, kun je in de problemen komen." 

Saskia: “Ook de overgang naar ouderschap kan stressvol zijn. Er verandert plots heel veel. Je krijgt een nieuwe rol als ouder, de relatie met je partner verandert. Je hebt ook nog heel wat vragen of twijfels over hoe je het allemaal gaat aanpakken met de baby. Het gevoel dat jij verantwoordelijk bent voor je kind, terwijl je het ook allemaal zelf niet weet, brengt heel wat teweeg. We horen dat ouders zich vaak afvragen hoe ze dat allemaal moeten bolwerken. Daarbovenop komen ook verwachtingen van mensen uit je omgeving. Zij hebben misschien een andere kijk op opvoeding en dat kan je onzeker maken.”

Marie-Anne: “Stress is een reactie van ons lichaam en brein bij bedreigende situaties. Wat er van ons verwacht wordt, is meer dan de kracht of tijd die we op dat moment hebben. Meestal hebben we dit gevoel als iets onvoorspelbaar, oncontroleerbaar of nieuw is. Je kind zit bijvoorbeeld ineens bovenaan de trap, doet lastig tijdens het eten of wil plots niet meer in z’n stoel zitten. Je lichaam reageert: je hartslag gaat omhoog, je begint te zweten, je ademt sneller. Korte stressreacties zijn eigenlijk goed, want ze helpen ons reageren op situaties. Maar het is niet ok als stress blijft aanhouden. Je lichaam staat altijd aan en je gedachten draaien overuren. Je voelt je aanhoudend moe, je hebt het gevoel dat je het allemaal niet meer rond krijgt, dat je de pedalen kwijt bent. Dan loop je continu op de tippen van je tenen en krijg je het gevoel dat je bij een kleine prikkel, als je kind bijvoorbeeld een glas omstoot, meteen in een stressreactie schiet. Je voelt je daarna schuldig of boos.”

Saskia: “Als je stressniveau stijgt, heeft dat ook een impact op je denken en voelen. Op een goede dag blijf je bijvoorbeeld geduldig de lepel oprapen die je peuter telkens opnieuw op de grond gooit. Maar op een bepaald moment kan je er echt genoeg van hebben. Het is alsof er eventjes iets knapt in je hersenen. Je gaat dan meer zwart-wit en emotioneel denken: ‘het is altijd hetzelfde, kan ze nu nooit eens luisteren, het is omdat ik een slechte mama of papa ben dat het hier nooit lukt, hij doet het expres om mij te pesten.’ Bij stress kunnen die ideeën door je hoofd spoken en lukt het vaak niet om nog genuanceerd of helder te denken. Het is op zo’n momenten veel moeilijker om je af te stemmen op je kind. Jullie zitten alle twee ‘in het rood’ en vinden elkaar eventjes niet. Sommige ouders voelen zich nadien gefaald of hebben schuldgevoelens over die gedachten.” 

Liv: “Stress op zich is inderdaad geen probleem. Wat belangrijk is, is hoe we met die stress omgaan. Dat geef je ook door aan kinderen. En de ene dag is natuurlijk de andere niet. Zolang we erin slagen te herstellen en weer tot rust te komen is er niets aan de hand. Als je kind zelf onrustig of over z’n toeren is, heeft het een rustige ouder nodig om zelf rust te kunnen vinden. Ook als volwassene kan het helpen om een rustig iemand bij jou te hebben als je gestresseerd bent. Na een stressreactie is het belangrijk rust op te zoeken, te ontspannen.”

Liv: “Kinderen zijn heel gevoelig, ze voelen ons aan met heel hun lijfje. Al van in de buik kan een baby stress bij de mama voelen. Een baby ervaart en voelt op dezelfde manier als jij en ik. Kinderen stemmen zich af op de ouder die bij hen is, want ze zijn ook afhankelijk van die ouder. Stress, maar ook rust zijn besmettelijk. Gevoelens van rust en veiligheid geven we dus ook door aan onze kinderen. Verbindende activiteiten, zoals samen spelen, zingen, gek doen … kunnen daarbij helpen. Maar ook gewoon fysiek, rustig en met je volle aandacht voor je kind aanwezig zijn.”

Saskia: “Een netwerk hebben waarop je kan steunen als het even niet meer gaat, kan helpen. Wie zijn jouw hulplijnen op zo’n moment? Vaak zijn de mensen rondom jou bereid om mee na te denken over wat ze kunnen doen om jou te helpen en meer rustmomenten te geven. Merk je als partner, familielid, buur of vriend dat een ouder in het rood zit en daardoor niet meer helder kan nadenken? Wees dan een luisterend oor en erken dat het een hele uitdaging is. Kom niet onmiddellijk met advies of oplossingen, maar neem eerst de tijd om écht te luisteren en er te zijn. Gehoord en gezien worden kan een ouder weer wat ademruimte geven om zelf de rust terug te vinden.”

Marie-Anne: “Mensen die aanhoudend stress ervaren kruipen vaak in hun schulp en nemen wat afstand. Zo zullen ze minder hun twijfels of negatieve gedachten delen met hun familie of vrienden, en hebben vaak meer oog voor de dingen die niet goed lopen. Maar juist door je twijfels en bezorgdheden te delen met anderen, worden ze kleiner en kan je er beter mee omgaan. Als je zelf stress ervaart, probeer je dan toch open te stellen naar het netwerk rondom je. Ook iedereen binnen een netwerk van ouders van jonge kinderen zou zich hier bewust van moeten zijn, om tijd te maken voor momenten voor rustige en open gesprekken.”

“Dat we meer en meer stress ervaren is ook deels eigen aan de tijdsgeest waarin we leven. We willen heel wat dingen tegelijkertijd doen, willen niets missen en leggen de lat hoog. Maar zo putten we op termijn ons brein uit, en vooral de hersendelen die instaan om met onze negatieve emoties en gedachten om te gaan. Je hebt dan minder kracht om met uitdagende of stresserende situaties om te gaan, zoals wanneer je kinderen eens ruzie maken. Meer in het hier en nu leven, proberen te accepteren hoe de dingen verlopen en niet continu denken aan de vele verwachtingen of sociale druk zijn daarom belangrijk.” 

Liv: “Je kan je als ouder ook wapenen tegen stress door alert te leren zijn voor de signalen van je lichaam. Als je meer begint te zuchten, hoger ademt, spanning voelt in je schouders … kan je daarop inspelen door een moment voor jezelf te nemen en te doen wat jou opnieuw kan kalmeren. Uiteraard is het als ouder niet altijd haalbaar om op zo’n momenten zonder kinderen te zijn. Je kan de stress ook aanpakken met je kinderen: samen springen of dansen of rustig in een boekje kijken. Bovendien leer je zo ook aan je kinderen wat ze kunnen doen om te ontladen of ontspannen.” 

“Probeer ook eens stil te staan bij de gedachten die je hebt tijdens stressmomenten. Als je bijvoorbeeld merkt dat je te laat zal komen, voel je je misschien boos of opgejaagd. Je kan proberen die gedachte om te buigen: ‘Ja, ik ga te laat zijn en het is dan maar zo.’ Aanvaarden dat iets niet lukt kan rust brengen. Je moet dan wel de gevolgen dragen, maar je probeert het wat los te laten.”

Saskia: “Op sociale media zie je vaak foto’s van perfecte gezinnen in netjes opgeruimde huizen. Dat kan je een slecht gevoel geven als thuis de hele vloer bezaaid ligt met speelgoed of de trui van je kind vol vlekken zit. Wat je online ziet, is een momentopname en vaak helemaal geen realistisch beeld. Heel wat ouders maken hetzelfde mee, zijn zoekende en ervaren stress. Ik hoor vaak van ouders hoeveel deugd het doet om met andere prille ouders eerlijk te praten over die uitdagingen, lastige momenten of gevoelens. Dat kan zoveel doen om je gesterkt te voelen. 

Liv: “Waar veel kinderen zijn, zijn ook veel ouders. Maak een praatje met andere ouders aan de kinderopvang of schoolpoort. Iedereen rondom ouders die voor jonge kinderen zorgen, kan helpen. Zie of voel je dat iemand zijn bakje overloopt, ga dan na of je hulp kan bieden.”

Saskia: “Bij het Huis van het Kind in je buurt vind je een heel mooi aanbod om andere ouders te ontmoeten. Je kan ervaringen uitwisselen met andere ouders en leert ook nieuwe mensen kennen die deel kunnen uitmaken van je netwerk.”