Van bij het begin van de zwangerschap tot een jaar na de geboorte maak je heel wat specifieke uitdagingen en veranderingen mee, die we bundelen in het 'prille ouderschap', op zowel lichamelijk, psychologisch, praktisch en sociaal vlak. Die fase verloopt meestal automatisch, maar is tegelijk een proces van zoeken.
Naast de zorg voor je jezelf, komt er nu de zorg en verantwoordelijkheid voor je baby bij. Dat geeft je leven een hele nieuwe wending.
Dit gaat samen met een zoektocht naar:
- nieuwe evenwichten in dagritme, taakverdeling
- wat je nieuwe rol als mama of papa precies inhoudt
- hoe je van ‘een koppel zijn’ gaat naar ‘samen ouders zijn’
- hoe een (uitgebreider) gezin te zijn
- hoe je baby te leren kennen en begrijpen
Die zoektocht kan twijfels en onzekerheden met zich meebrengen: ‘kan ik dit wel’, ‘wil ik dit wel’, ‘ga ik mijn kind graag kunnen zien... Het kan ook impact hebben op je partnerrelatie: ‘groeien we niet uit elkaar’, ‘zijn wij goede ouders’...
Je neemt ook afscheid van je 'oude' leven: de mate van vrijheid die je had zonder of met minder kinderen, een leven met minder verantwoordelijkheden, relaties zoals die vroeger waren met je partner, familie en vrienden, de manier waarop je werk en hobby’s uitbouwt, je eigen lichaam(sbeeld), seksualiteit en intimiteit zoals die vroeger was ...
Als je verwacht dat je leven en jij hetzelfde zullen blijven met een (extra) kind, dan kom je bedrogen uit. Je leven houdt op te bestaan zoals het was en zal veranderen. Jij zult veranderen. Dat is een zekerheid.
Voor mama's die de zwangerschap zelf dragen, zijn er uiteraard ook heel wat lichamelijke veranderingen. Denk maar aan je hormonen, hersenen, lichaam .... Maar ook voor papa's en meemoeders blijken er rechtstreekse lichamelijke effecten van deze overgangsperiode.
Fases
In het 'prille ouderschap' ga je jezelf eerst een beeld vormen en verwachtingen hebben over de periode die zal komen. Die worden gevormd door eigen ervaringen, je omgeving en de omstandigheden waarin je je bevindt. Nadien pas je je aan de nieuwe realiteit die anders kan zijn dan wat je verwacht had. Om daarna over te gaan tot een engagement en betrokken relatie met je kind.
De snelheid waarmee ouders doorheen deze fases gaan, is bij iedereen verschillend. Ruimte krijgen vanuit de omgeving om door die verschillende fases te gaan op ieders tempo kan helpend zijn.
Ik zag dat kindje liggen, en het deed me niks. Een zorgzame instelling was er wel, maar geen empathie. Daar heb ik me best schuldig over gevoeld. Is dit normaal?
Tegenstrijdige gevoelens
Uit een onderzoek van de Universiteit Anwerpen (2023) blijkt dat de meerderheid van de moeders zich gemiddeld genomen iets minder goed in hun vel voelen tijdens het prille ouderschap.
Je aanpassen aan je nieuwe rol als ouder gaat vaak gepaard met zowel gevoelens van vreugde, blijdschap, hoop, trots, liefde, alsook angst, onzekerheid, pijn, verdriet, kwaadheid, spanning, irritatie, ontgoocheling en kwetsbaarheid. Die tegenstrijdige gevoelens zijn heel normale reacties op een ingrijpende levensgebeurtenis.
Tegenstrijdige gevoelens kunnen afwisselen, op hetzelfde moment aanwezig zijn en doorheen de tijd evolueren. Denk maar aan het geluk dat je kan overspoelen bij het gevoel ouder te zijn en tegelijk de beangstigende verantwoordelijkheid voelen.
Je kan als ouder ook andere redenen hebben voor deze gevoelens: zo mist de ene ouder bijvoorbeeld vooral de partnerrelatie van voorheen en kan een andere ouder bang zijn dat het kindje iets overkomt. Of kan de ene ouder vooral blij zijn dat de baby er eindelijk is, terwijl de andere de zwangerschapsfase mist.
Wat als deze aanpassing moeilijker verloopt?
Het kan zijn dat deze periode gepaard gaat met aanhoudende zware gevoelens of gedachten waar jij zelf of mensen uit je omgeving van schrikken. Een op vijf vrouwen heeft of ontwikkelt psychische problemen tijdens de zwangerschap of het eerste jaar na de geboorte. Er is nog maar weinig onderzoek naar psychische problemen bij papa's of meemoeders tijdens deze periode, maar deze cijfers liggen vermoedelijk in dezelfde lijn.
Vaak gaat het bij mama's over aanhoudende gevoelens en klachten van somberheid, angst, stress of dwang die een negatieve invloed uitoefenen op hun functioneren. Bij papa's kunnen mentale problemen zich anders uiten, bijvoorbeeld door vluchtgedrag of kwaadheid te vertonen, bovenop of naast gevoelens van angst of stress. Ook toont internationaal onderzoek aan dat papa's het moeilijk(er) vinden om deze gevoelens te uiten, bijvoorbeeld omdat ze de noden van mama en kind belangrijker vinden of omwille van de maatschappelijke verwachtingen.
Link naar video: 1 op 5 vrouwen kampt met mentale problemen tijdens de perinatale periode
1 op 5 vrouwen kampt met mentale problemen tijdens de perinatale periode
Roep professionele hulp in als:
- de aanpassing naar jouw gevoel moeilijk blijft lopen
- je aanhoudend negatieve gevoelens of aanpassingsmoeilijkheden ervaart
- de zorg van mensen uit je eigen netwerk niet meer voldoende is
Waar kan je terecht?
Je kan terecht bij jouw team: iemand van het lokaal team Kind en Gezin of Huis van het Kind, je huisarts, een vroedvrouw of een medewerker van kraamzorg ... om het gesprek aan te gaan en samen te bekijken wat er voor jou nodig is.
Zij kunnen je mee helpen inschatten of en welke extra hulp het best passend zou zijn. Er zijn verschillende mogelijkheden, zoals gesprekken met een eerstelijnspsycholoog, ambulante psychotherapeutische hulp, hulp en ondersteuning aan huis, een opname in een psychiatrisch ziekenhuis ..., maar ook eventuele praktische hulp door bv. kraamzorg of via kinderopvang, financiële hulp of ondersteuning, medische hulp, zorg en ondersteuning door andere ouders of mensen uit je eigen netwerk ...
