Als eten moeilijk gaat

Eten is niet alleen levensnoodzakelijk, maar ook een sociaal gebeuren. Je kind leert stap voor stap de nodige vaardigheden hiervoor: leren eten met een lepel, wennen aan verschillende smaken, flink aan tafel zitten, niet gooien met eten, rustig praten aan tafel, … Een hele opdracht en dat verloopt niet altijd even vlot. 

Als ouder ben je bezorgd over de gezondheid en ontwikkeling van je kind . Als je kind niet goed eet legt dat veel druk op jou als ouder en je gezin. Het is begrijpelijk dat je alles probeert om je kind toch aan het eten te krijgen. Soms gaan de eetproblemen hierdoor ongewild nog verder escaleren, waardoor de spanning in je gezin toeneemt. Je kind dwingen op te eten is nooit een oplossing maar creëert eerder problemen dan ze op te lossen. 

Als ouder kan je op een aantal zaken letten:

• Een juiste techniek van voeding geven kan onaangename ervaringen voor je kind vermijden, zowel bij borstvoeding als flesvoeding.
• De overgang naar vaste voeding is vaak een moeilijk moment. 
• Is de sfeer moeilijk aan tafel of eet je kind eerder selectief dan is het belangrijk om rekening te houden met onderstaande tips. 

Een baby begint met vloeibare voeding op vraag, leert daarna vaste voeding afhappen van een lepel en schakelt stilaan over naar een gevarieerd menu met 3 hoofdmaaltijden. De meeste vragen of problemen rond eten ontstaan bij overgangen: van melk  naar lepelvoeding, van fijn gemixte lepelvoeding naar meer structuur ... Het is daarom belangrijk dat je alle belangrijke mijlpalen zo veel mogelijk  probeert te volgen. Zo voorkom je  problemen op langere termijn.

Geef vanaf 7 maanden per maaltijd een paar dingen die je baby met de vingers kan eten: stukjes kip, stukjes fruit, een broccoliroosje … Snij deze in een vorm dat het kind kan vastnemen en zorg dat het zacht gegaard is. 

Dit stimuleert de fysieke en mentale vaardigheden en geeft je baby zelfvertrouwen. Als je baby moeilijk eet, kan ‘spelen en kennismaken’ met eten een eerste stap zijn naar een oplossing.

Kokhalzen is een natuurlijke reactie bij kinderen die nog niet goed weten hoelang ze op een stukje voedsel moeten sabbelen of kauwen vooraleer het klein genoeg is om in te slikken of die een te volle mond hebben. De kokhalsreflex brengt de voeding terug vooraan in de mond als het te groot was. Geef niet te vlug op, probeer elke dag opnieuw. Wees ontspannen als je kind zijn eerste pogingen onderneemt om te leren kauwen. Leren eten is ontdekken hoelang je moet sabbelen vooraleer je iets kan doorslikken. Je kind leert beter aanvoelen wanneer het eten voldoende gekauwd is om door te slikken. Lukt het niet zo goed met de brokjes:

• Probeer dan of je kind er klaar voor is en flink rechtop kan zitten.
• Laat je kind zelfstandig vaste voeding ontdekken.
• Geef gestoomde groenten (bv. gestoomde aardappel in frietvorm gesneden).
• Maak de overgang in structuur duidelijk. Geef geen homogene voeding met enkele brokjes in verstopt, want zo wordt je kind ‘bedrogen’.
• Hou brokjes apart en stop ze eens tussen wang en kaakrand. Zo heeft je baby minder de neiging te kokhalzen.
• Voel je je onzeker, start de vaste voeding op een moment dat je er niet alleen voor staat.
• Het volgen van een EHBO-cursus kan je zekerder maken mocht je kindje zich verslikken

Je kind ontdekt dat hij of zij bepaalde dingen helemaal niet lekker vindt. Bovendien wijst je kind nu vaak nieuwe voeding af en heeft hij of zij tijd nodig om nieuwe dingen te leren eten.

Rond 2 jaar bereikt afkeer voor nieuwe voeding een hoogtepunt bij de meeste kinderen. Dit heet voedselneofobie en maakt deel uit van de normale ontwikkeling van elk kind. Het kind is oprecht bang voor eten dat het niet kent. Je kan het vergelijken met de terughoudendheid die een volwassene kan hebben als die eetbare insecten voorgeschoteld krijgt. Gelukkig heeft niet elk kind er evenveel last van. Het kan ook variëren met de leeftijd. 

Je peuter leert zijn of haar eigen wil kennen. Laat het kind bepalen of en hoeveel het eet. Als ouder of opvoeder bepaal je uiteraard wat, wanneer en hoe er gegeten wordt. Dit is gedeelde verantwoordelijkheid. Je peuter merkt dat hij of zij veel aandacht krijgt als hij of zij weinig of kieskeurig eet. Geef als ouder zelf het goede voorbeeld. Zo moedig je je kind aan om zelf ook te proeven als hij of zij iets niet lust. 

• bepaalde ontwikkelingsmomenten: angst voor nieuwe voedingsmiddelen, controle willen houden tijdens peuterpuberteit
• eerdere negatieve ervaring met eten: bv. verslikken, dwang ervaren hebben tijdens het eten.
• baby's die te vroeg geboren werden en of langdurig sondevoeding hebben gekregen: 
  Tijdens hun verblijf in het ziekenhuis hebben zij veel onaangename prikkels in de mondstreek gekregen: het plaatsen van een tube of maagsonde, het wegzuigen van slijmen, ...Mogelijk hebben ze de zuigvaardigheden nog niet ontwikkeld. 
• baby's met aangeboren afwijkingen (bijvoorbeeld een lipspleet of verhemeltespleet), aangeboren hart- en longaandoeningen of neurologische problemen: 
  Bij aangeboren afwijkingen kunnen er problemen met zuigen of coördinatie van zuigen-slikken-ademen voorkomen.
• baby’s met regulatieproblemen:
  Regulatie is de vaardigheid om tot een ‘normale’ of evenwichtige toestand te komen wanneer we uit balans worden gebracht. Regulatieproblemen kunnen zich voordoen op meerdere vlakken, waaronder bij het eten bijvoorbeeld ontwikkelen van een eetritme, aangeven van honger- en verzadiging, zich eigen maken van nieuwe technieken en overgaan naar andere smaken en structuren.

Als ouder kan je je om diverse redenen zorgen maken over het eetgedrag van je kind. Misschien heeft het een moeilijke start gehad of verloopt de overgang naar een andere vorm van voeding moeilijk. Soms verloopt het eten op zich moeilijk of maak je je zorgen over het eetpatroon bv. eenzijdig eten. Bij peuters kan ook het verloop van de maaltijd een bron zijn van zorgen.

Eetproblemen zijn vaak terug te brengen tot volgende categorieën:

• Knoeien aan tafel, spelen met eten
• Niet aan tafel willen komen 
• Voorkeur voor of weigeren van bepaalde  soorten voedsel, bv. geen brokjes, geen groenten, enkel zoetigheid
• Weinig eten
• Niet zelfstandig willen eten

Sommige van deze vaak voorkomende problemen kunnen samenhangen met de ontwikkelingsfase van je kind. Onderstaande tips kunnen je op weg helpen.

1. Vertrouw op het honger- en verzadigingsgevoel van je kind. Luister naar de signalen van je kind en zorg ervoor dat eten geen obsessie wordt. Het is niet erg als je kind eens een maaltijd overslaat, het zal zich niet uithongeren. Het volgende eetmoment is vaak niet ver weg.
2. Rond de leeftijd van 18 maanden komt je kind in een moeilijkere fase van eten terecht: je kind heeft minder behoefte aan eten en vindt het niet eenvoudig om nieuwe dingen te leren eten. In deze fase wil je peuter ook meer zelf bepalen. Ga hier zo rustig mogelijk mee om en blijf alles rustig aanbieden.
3. De regelmatige opvolging van de groei en het gewicht van je kind helpen inschatten of je kind voldoende eet. Een kind dat voldoende eet volgt zijn of haar gewichts- en groeicurve. Door ziekte kan het gewicht uiteraard even dalen. Als je kind gewicht verliest en hehaaldelijk maaltijden weigert, is het advies van een arts raadzaam. De arts schat de evoluties op de curve mee in en geeft aan als hij of zij de situatie zorgwekkend vindt.
4. Ben je ongerust? Schrijf gedurende een paar dagen op wat je kind eet, hoeveel, wanneer en in welke omstandigheden. Bespreek de observaties met de verpleegkundige of arts. Misschien wordt er een patroon duidelijk. 

Tafelmomenten zijn in heel wat gezinnen met jonge kinderen moeilijke momenten. Met deze tips kan je vermijden dat je in strijd geraakt met je kind.

1. Het is belangrijk de eetmomenten gezellig en ontspannen te houden. 
   Zorg er voor dat iedereen zich ‘veilig’ voelt aan tafel. Dit doe je ook door duidelijk te maken dat niet iedereen aan tafel verplicht is te proeven of te eten. Ieder kan daar zelf over beslissen. Laat het kind bepalen of en hoeveel het eet. Als ouder of opvoeder bepaal je uiteraard wat, wanneer en hoe er gegeten wordt. Dit is gedeelde verantwoordelijkheid. Die autonomie kan de kans vergroten dat het kind proeft. Dit is de A in het ABC van de vitamines voor de groei. 
2. Ga op tijd aan tafel, voordat je kind lastig of huilerig wordt van de honger.
   Moet je de maaltijd toch nog wat uitstellen? Geef je kind dan vooraf iets kleins te eten (bijvoorbeeld kerstomaatjes, een stukje wortel). Hou er rekening mee dat je kind vaak later inslaapt of onrustiger slaapt als hij of zij te laat eet.
3. Eet zoveel mogelijk elke dag op dezelfde tijdstippen.
   Er komt meer structuur in het eetpatroon van je peuter. In het ideale geval zijn er 3 maaltijden en een tussendoortje ‘s morgens en ‘s namiddags.
4. Eet samen en geef het goede voorbeeld.
   Zo leert je kind van het gedrag van de anderen. Ziet je kind dat je altijd met andere dingen bezig bent tijdens het eten, dan kan je moeilijk verwachten dat hij of zij speelgoed opzij laat liggen tijdens de maaltijd. Eten eerst de kleinsten aan tafel, hou ze dan gezelschap.
5. Bepaal een vaste duur voor de maaltijden. 
   20 tot 30 minuten is voor een kind voldoende.
6. Maak duidelijke regels en afspraken.
   Bepaal de plaats en het tijdstip van de maaltijd. Zo leert je kind dat hij of zij niet de hele dag door kan eten. De momenten liggen het best vast: 3 hoofdmaaltijden en 2 tussendoortjes.
7. Laat je kind kiezen uit beperkte mogelijkheden. 
   Geef bijvoorbeeld 2 soorten groenten waaruit je kind kan kiezen. 
8. Laat je kind helpen bij het klaarmaken van de maaltijd.
   Vind je kind het fijn om jou te helpen? Stimuleer dit dan. Zo boost je het zelfvertrouwen en eetplezier van je kind. Hou altijd voldoende toezicht. 
9. Zet alles klaar voordat je kind aan tafel gaat.
   Zo moet je kind niet onnodig wachten en zal hij of niet protesteren. 
10. Waarschuw je kind vooraf dat het eten bijna klaar is. 
    Zo weet je kind wanneer het tijd is om zijn of haar spel af te ronden. 
11. Geef je kind ruimte om te oefenen.
    Een diep bord en een grote plastic mat onder de stoel kunnen handig zijn om veel opruimwerk te vermijden. 
12. Zorg voor een leuke sfeer aan tafel. 
    Een poppenbordje of extra leuke presentatie van het eten kan zorgen voor een leuke sfeer. 
13. Dwing een kind niet om te eten.
    Een kind dwingen en smeken om te eten, wekt alleen nog meer verzet op. Eten wordt iets negatief en je kind krijgt er alsmaar minder zin in. Hoe meer kinderen geforceerd worden om te eten, hoe minder ze dat uiteindelijk zullen doen. Deze stress kan leiden tot eetproblemen.

1. Schep niet te veel in één keer op. 
   Zo kijkt je kind niet op tegen een grote berg eten. Je kind kan om een extra portie vragen. 
2. Reageer positief.
   Beloon je kind met een compliment om hem of haar te stimuleren. Geef een applaus, knuffel of speel een spelletje. 
3. Zorg voor een rustige en ontspannen omgeving tijdens het eten. 
4. Respecteer het als je kind zegt dat hij of zij ‘genoeg’ heeft. 
   De eetlust van een kind verschilt van dag tot dag. Soms is het een teken dat het kind ziek wordt, maar evengoed is er niets aan de hand. Neem geen besluit na 1 minder goed eetmoment. Als je je kind dwingt om te eten, raak je al vlug in een machtsstrijd verwikkeld en creëert dit stress. Eten wordt dan onaangenaam, waardoor je kind nog slechter gaat eten. Na de leeftijd van 1 jaar daalt de voedingsbehoefte van een kind. Een peuter eet en groeit in verhouding tot het eerste levensjaar minder. Als je kind goed groeit en ontwikkelt hoeft je je geen zorgen te maken.
5. Moedig je kind aan om te proeven, ook als hij of zij het niet lust. 
   Als je kind iets niet lekker vindt, hoeft hij of zij het niet volledig op te eten. Als je kind weigert, kan je vragen om het eten enkel in de mond te nemen en nadien eventueel uit de mond te halen met een servetje. Zo raken de smaakpapillen ook gewend aan de smaak en dat helpt je kind het eten te leren lusten. Sommige kinderen vinden het een veel grotere stap om eten in te slikken dan het in de mond te nemen.
6. Vermijd discussies omdat je kind niet eet.
   Een maaltijd overslaan kan geen kwaad. Geef tussendoor geen snacks of zoete drank. 
7. Geen broodkorsten eten is geen probleem, maar geef ze in elk geval.
8. Geef geen extra beleg als beloning.
   Haalt je kind altijd het beleg uit zijn boterham? Geef je kind dan bijvoorbeeld eerst een boterham met beleg dat er niet tussenuit gehaald kan worden, zoals smeerkaas of geplet fruit, en maak de boterham leuker door ze in kleine stukjes of leuke vormpjes te snijden.
9. Maak afspraken over vlees, groenten en aardappelen.
   Wil je kind enkel vlees eten? Maak dan afspraken. Je kind krijgt bijvoorbeeld nog een klein stukje vlees als het een beetje groenten en aardappelen eet. Het is belangrijk dat je kind evenwichtig eet.
10. Een dessert mag, maar niet als beloning.
    Eet je kind goed en zonder problemen, dan mag je een dessert geven. Gebruik een dessert echter niet als stok achter de deur om je kind te laten eten. Want dan gaat je kind om de verkeerde reden eten. Je kind krijgt zo namelijk de boodschap dat eten iets 'vies' is, omdat hij of zij er een beloning voor krijgt.
11. Spelen met eten maakt deel uit van de normale ontwikkeling.
    Een kind kan dit doen uit nieuwsgierigheid, verveling, geen honger hebben, niet lusten ... Elk kind is anders en het kost tijd om goeie eetgewoonten te ontwikkelen. Verwacht niet dat alle kinderen alles proper en efficiënt gaan op eten. Stel jouw verwachtingen bij. Wees mild voor jezelf en je kind. Blijf rustig alles aanbieden. Spelen met eten is bovendien een manier om vertrouwd te raken met het eten door voelen, ruiken en eventueel naar de lippen brengen. Dit kan de kans verhogen dat je kind durft proeven.

Bovenstaande tips kunnen je al op weg helpen, blijf je met vragen zitten als het eten niet verloopt zoals verwacht, aarzel dan niet contact op te nemen met Kind en Gezin. 

In een aantal situaties kan je sowieso best verder advies inwinnen:

• Eten duurt altijd langer dan 30-45 minuten.
• Je kind is tijdens de voeding erg prikkelbaar.
• Je kind verslikt zich vaak of heeft het erg benauwd en zweet tijdens de voeding.
• Je kind blijft weerstand bieden tegen het eten met de lepel.
• Je kind eet rond de leeftijd van 12 maanden geen brokjes.
• Je bent bezorgd over de groei of het gewicht.

Vraag zeker ook advies aan je behandelende arts bij braken, diarree, weigeren om te eten,...

Herken of vermoed je een eetprobleem bij je kind, dan is het belangrijk om te kijken wat het effect is op de ontwikkeling van je kind en op de gezinssituatie. Afhankelijk van het probleem kan je hiervoor bij verschillende diensten terecht. Verschillende disciplines werken samen zoals je arts, verpleegkundige van Kind en Gezin, logopedist, diëtist, lactatiekundige en psychologische en pedagogische ondersteuning aangewezen. 

Een logopediste kan ondersteunen als er problemen zijn met slikken en kauwen. Ook als je kindje bv. sondevoeding kreeg of je kind moeilijkheden ondervindt bij overgang naar vaste voeding of grovere structuur van voeding kan je bij hen terecht.