Tijdens de peutertijd lopen alledaagse dingen soms plots veel moeilijker. Ook tijdens de eetmomenten zorgt dit vaak voor heel wat stress. Laura Vandeweghe, psychologe en senior stafmedewerker gezonde voeding bij Vlaams Instituut Gezond Leven vzw, snapt dat ouders en kinderopvang het soms lastig hebben met moeilijke eters. Daarom stellen we haar de meest prangende vragen rond het eetmoment.
“Eigenlijk is het niet zo verwonderlijk dat het eetmoment al eens moeilijk verloopt. Kieskeurig zijn aan tafel is een normale fase in de ontwikkeling van kinderen. Net zoals dat kinderen moeten leren fietsen, leren ze ook eten en smaken appreciëren”, vertelt Laura.
Hoe komt dat kinderen zo kieskeurig worden op een bepaalde leeftijd?
Laura: “Rond de leeftijd van 1,5 jaar worden heel wat kinderen moeilijker aan tafel. Ze krijgen een eigen willetje. Daarbij komt dat kinderen van nature zoete smaken verkiezen. Als ze 4 maanden zijn, komt daar ook zout bij. Met zure en bittere smaken hebben ze het doorgaans moeilijker.
Naast koppigheid en natuur speelt er nog iets anders. Bijna elke kind gaat namelijk door een fase waarin het bang is voor eten dat het niet kent. Dit heet voedselneofobie. Bij de meeste kinderen ontstaat dit in het tweede levensjaar. Om dat te kunnen begrijpen als volwassene, stel je je best eens voor hoe je je zou voelen als je een bord met klaargemaakte insecten voorgeschoteld krijgt. Die zijn perfect eetbaar en zelfs heel gezond. Waarschijnlijk zou je terughoudend zijn en het niet willen proberen. Dat is precies hoe een kind zich voelt als het iets nieuws op zijn bord krijgt. Het kind is echt bang om het te eten en weigert niet alleen om lastig te zijn.”
Hoe vroeger kinderen experimenteren met gezonde voeding, hoe gevarieerder hun voeding wordt
Hoe kan je hierop reageren?
“Als een kind kieskeurig is aan tafel is dat niet bevorderlijk voor de sfeer en vaak ook frustrerend voor de verzorger. Als die gefrustreerd of kwaad reageert dan kom je in een negatieve spiraal terecht. Hoewel kieskeurig eetgedrag niets is om je ernstig zorgen over te maken, is het wel belangrijk dat je actie onderneemt. Kinderen moeten nu eenmaal zure, bittere en neutrale smaken, zoals de smaak van water of ongezoete yoghurt, leren appreciëren. In het geval van voedselneofobie moeten ze ook hun angst overwinnen om toch ongekende voedingsmiddelen te proeven. Als dat niet gebeurt, zal hun eetpatroon te eenzijdig zijn. Hoe vroeger kinderen experimenteren met gezonde voeding, hoe gevarieerder hun voeding wordt.”
Mag je een kind verplichten om te eten of om zijn bord leeg te eten?
“Je kan de strijd nooit winnen van een kind dat zijn lippen stijf op elkaar houdt. Een kind dwingen en smeken om te eten, wekt alleen nog meer verzet op. Eten wordt iets negatief en je kind krijgt er alsmaar minder zin in. Hoe meer kinderen geforceerd worden om groenten te eten, hoe minder ze dat uiteindelijk zullen doen.
Wat kan je dan wel doen? Hou het zoveel mogelijk gezellig en ontspannen aan tafel. Zorg in de eerste plaats dat iedereen zich veilig voelt aan tafel. Die veilige omgeving creëer je door de kinderen duidelijk te maken dat niemand verplicht is om iets te proeven of te eten. Iedereen aan tafel heeft de autonomie om daar zelf over te beslissen. Want dwing je iemand om te eten, dan veroorzaak je stress, en ben je nog veel verder van huis. Laat kinderen dus zelf beslissen of en hoeveel ze eten. De veilige omgeving die je hiermee creëert, is een voorwaarde om gezond te leren eten. Bovendien verhoogt het de kans dat een kind durft proeven.”
Hoe ga je om met kinderen die spelen met het eten: op de grond gooien, erin prutsen met de vingers… ?
“Het is niet ongebruikelijk dat jonge kinderen met hun eten spelen in de opvang of thuis. Dit kan verschillende oorzaken hebben, zoals nieuwsgierigheid, verveling, geen honger hebben of niet willen eten omdat hij of zij het niet lekker vindt. Het is belangrijk om te begrijpen dat dit normaal gedrag is voor jonge kinderen en dat ze nog moeten leren hoe ze zich op een geschikte manier moeten gedragen tijdens de maaltijd.
Prutsen of eten aanraken is bovendien een manier om meer vertrouwd te raken met voeding: ze voelen de textuur, ze brengen het misschien eens naar hun lippen. Dit verhoogt de kans dat ze willen proeven. In het geval van voedselneofobie kan het ook de angst voor het voedsel verlagen. Stel natuurlijk wel bepaalde grenzen en geef bijvoorbeeld duidelijk aan dat gooien met eten niet kan.
Hou in het achterhoofd dat dat elk kind anders is en dat het tijd kost om goede eetgewoonten te ontwikkelen. Probeer geduldig te zijn en de sfeer aan tafel zo ontspannen mogelijk te houden. Stel zelf je verwachtingen bij, want het kan heel frustrerend zijn als je elke maaltijd opnieuw verwacht dat de kinderen alles netjes en efficiënt zullen opeten. Een kind kan trouwens ook een terugval hebben en van de ene dag op de andere dag iets niet meer lusten. Blijf alles aanbieden en het komt wel goed.”
Wat als een kind helemaal niets wil eten?
“Je hoeft niet gestresseerd te zijn als een kind eens een maaltijd overslaat of zijn groenten niet eet. Het volgende eetmoment is nooit veraf. Ook is het zo dat kinderen uit zichzelf op een bepaald moment erg weinig of onregelmatig gaan eten. Meestal heeft dit te maken met een bepaalde fase in hun ontwikkeling zoals een groeispurt of een belangrijke gebeurtenis zoals veranderen van opvang, een verhuis, … en gaat het vanzelf weer over. Weet dat kinderen, net als volwassenen, niet altijd evenveel honger hebben, en dat een kind zichzelf nooit zal uithongeren. Het is vooral belangrijk dat ze hun verzadigingsgevoel blijven volgen om overgewicht tegen te gaan.
Zolang kinderen goed groeien, speels en actief zijn, is het onregelmatig of weinig eten van voorbijgaande aard. Pas wanneer een kind langere tijd niet groeit, klagerig of minder actief is, raadpleeg je best een arts.”
