Afkolven

De redenen waarom je gaat afkolven kunnen heel uiteenlopend zijn: je productie stimuleren, een voorraadje moedermelk aanleggen, werkhervatting, je te vroeg geboren baby in het ziekenhuis …

1. Als je baby te vroeg geboren is en zelf niet aan de borst kan drinken, kolf je af om de melkproductie op gang te brengen en moedermelk te voorzien voor je baby. Om een goede melkproductie te krijgen en in stand te houden kolf je gemiddeld 8 keer per dag. De combinatie van kolven, de zorg voor je gezin en pendelen naar het ziekenhuis kan pittig zijn. Deze tips kunnen het draaglijker maken.  
2. Als je kindje start in de kinderopvang, kolf je als het niet bij jou is. Daarnaast kan je voor en na de opvang en op vrije dagen blijven borstvoeding geven. Door te kolven en daarnaast je baby regelmatig aan te leggen, blijft je melkproductie op peil.
3. Heb je maar af en toe een fles moedermelk nodig, dan kolf je een paar keer kleine hoeveelheden af. Die kleine porties kan je samenvoegen tot één voeding. Je kan een half uur tot een uur na een borstvoeding een beetje afkolven. Of, als je baby ’s ochtends maar aan één borst drinkt, kan je kolven aan de andere kant. Pas afgekolfde moedermelk kan je bij reeds eerder gekoelde of ingevroren moedermelk voegen, als je ze eerst een uur apart laat afkoelen achteraan in de koelkast.
4. Ook om je baby te leren drinken uit een fles, kan je kleine porties afkolven. Het beste moment om hiermee te starten is wanneer de melkproductie goed op gang is en de borstvoeding goed verloopt. Meestal is dat rond 4 weken na de geboorte.

• Het is normaal dat je in het begin maar enkele druppels of een kleine hoeveelheid kolft. Leer af te kolven door het vaak te doen. Oefening baart kunst.
• Ga lekker en ontspannen zitten in een rustige en behaaglijk warme ruimte. Zorg dat je alles bij de hand hebt. Neem de tijd.
• Was altijd je handen met zeep vóór je begint en werk met goed gereinigd materiaal.
• Bereid je zowel psychisch als lichamelijk voor op het kolven. Masseer je borsten en tepels, zet je naast je baby of zet een foto van je baby bij je, neem eventueel een warm bad of een warme douche als je thuis bent. Dat vergemakkelijkt de toeschietreflex.
• Neem evenveel tijd om af te kolven als om een voeding te geven.
• De hoeveelheid afgekolfde melk verschilt van keer tot keer.
• Als je gedurende een langere periode afkolft, is het normaal dat de melkproductie af en toe wat terugloopt. Maak je niet ongerust. Wil je je melkproductie opnieuw extra stimuleren, leg dan je baby vaker aan of kolf enkele dagen vaker af.
• Frequent kort kolven heeft meer effect dan enkele keren langduriger kolven.
• Je kan je melkproductie extra stimuleren door warmte aan te brengen voor het kolven en door je borsten goed te masseren voor en tijdens het kolven. Wanneer je melk al na korte tijd stopt met stromen, kan je een nieuwe toeschietreflex proberen op te wekken, door opnieuw je borsten te masseren.
• Afkolven mag geen pijn doen. Heb je een afkolftoestel met regelbare zuigkracht, begin dan met de laagste stand en ga geleidelijk verder naar de middelste stand. Kolven met een hogere zuigkracht geeft vaak geen beter resultaat, maar kan wel pijnlijk zijn. Een andere oorzaak van pijn kan een verkeerde maat van borstschild zijn.

1. Om de melkproductie te controleren. Afkolven is een mechanisch iets, dat niet te vergelijken is met een baby die aan de borst drinkt. Een baby drinkt efficiënter en krijgt meestal meer melk uit de borst dan jij kan afkolven. Bovendien zegt de hoeveelheid afgekolfde melk niets over de kwaliteit van de melk. Maak je eens wat minder melk, dan is de concentratie van vetten en eiwitten meestal hoger.
2. Om systematisch een teveel aan moedermelk op te vangen. Hierdoor hou je een overproductie in stand. Heb je last van teveel moedermelk, vraag dan deskundige hulp om je melkproductie aan te passen aan de behoefte van je kind.

Gebruik zoveel mogelijk verse moedermelk. De voedingswaarde daarvan is het hoogst en de beschermende stoffen zijn optimaal aanwezig.

Afgekolfde moedermelk heeft steeds de voorkeur boven kunstvoeding. Ook wanneer je nog slechts een kleine hoeveelheid moedermelk kan afkolven, blijft het de moeite waard. Neemt je melkproductie af, dan is de concentratie aan beschermende stoffen hoger!

• Wil je af en toe weg zonder je baby, kolf dan gedurende enkele dagen kleine hoeveelheden af, bv. een half uur nadat je je baby gevoed hebt. Die kleine porties samen vormen 1 maaltijd.
• Door na een borstvoeding nog een kwartiertje te kolven, stimuleer je je productie. Dit helpt vooral wanneer je melkproductie traag op gang komt of wanneer je een dipje hebt. Vraag hulp aan een lactatiekundige als je ongerust blijft over je melkproductie.
• Als je afkolft op je werk kan je je borstvoedingspauzes plannen op het moment dat je je baby zou voeden. Je moet minder vaak afkolven op je werk als je hem voedt vlak voor en onmiddellijk na de opvang.
• Is je baby te vroeg geboren en niet in staat zelf aan de borst te drinken, dan kan je de borstvoeding op gang brengen door af te kolven, bij voorkeur met een dubbelzijdige kolf. Kolf aan dezelfde frequentie als de voedingen van je baby met een minimum van 8 keer per 24 uur. Dag en nacht kolven kan, naast het pendelen naar je baby in het ziekenhuis, best pittig zijn. Durf hulp te vragen bij de huishoudelijke taken, zodat je zelf ook af en toe kan ontspannen.

• Als je begint te werken, is het belangrijk om de melkproductie op peil te houden. Drink voldoende water en neem voldoende rust. Wat vroeger naar bed en een middagdutje tijdens het weekend kunnen je door die vermoeiende eerste weken heen helpen.
• Maak ook de kolfmomenten op het werk zo aangenaam mogelijk. De melk zal sneller toeschieten als je relaxed bent. Een warm vestje of een grote sjaal om je heen slaan, een kersenpitkussen en een foto van je baby kunnen daarbij helpen.
• Door voldoende kolfmomenten in te lassen, blijft je melkproductie op peil en voorkom je stuwing.
• Leg je baby wat vaker aan wanneer je wel thuis bent. Dat geeft je melkproductie een extra stimulans!
• Je moedermelk bewaart optimaal als je ze meteen na het afkolven afgedekt in de koelkast kan bewaren. Een koeltas met een bevroren koelelement houdt je melk fris tijdens het vervoer.

Er zijn verschillende afkolfmogelijkheden. Handkolven, enkelzijdig of dubbelzijdig elektrisch kolven of gewoon kolven met de hand … Welke de beste manier is, hangt af van de reden waarom, hoe vaak en waar je kolft. Welke manier van kolven is het meest geschikt? Onderstaand overzicht kan hierbij richtinggevend zijn. Sowieso is de techniek waar je je het best bij voelt voor jou de meest geschikte techniek.

Gebruik zo veel mogelijk verse melk, want de voedingswaarde en de beschermende stoffen in moedermelk zijn optimaal als de melk niet wordt ingevroren of opgewarmd. Afgekolfde moedermelk blijft echter voldoende van kwaliteit en te verkiezen boven kunstvoeding.

De melkbehoefte en het aantal voedingen variëren sterk van kind tot kind en van dag tot dag. In onderstaand schema ontdek je de minimale en maximale hoeveelheid melk die een kind nodig heeft per dag. Dit kan een houvast geven als je start met afgekolfde moedermelk geven. Je kind geeft zelf aan hoeveel en hoe vaak het moet drinken. Door op de hongersignalen en verzadigingssignalen te letten, leer je geleidelijk aan de porties van je kind kennen. Voed op vraag en dwing je kind niet om een portie leeg te drinken.  

Een voorbeeld: Je kind is jonger dan 6 maanden en weegt 5 kilo. De dagelijkse melkbehoefte schommelt tussen 600 en 800 ml. Drinkt je kind meestal 8 keer per dag dan kan je porties van 100 ml aanbieden. Bij 10 voedingen per dag doe je 80 ml in de fles en bij 12 voedingen 65 ml.

Vanaf 6 maanden geef je naast moedermelk ook vaste voeding en neemt de melkbehoefte per dag geleidelijk af. Na de eerste verjaardag heeft je kind voldoende met 350 à 500 ml melk per dag. Melkproducten als kaas en yoghurt zijn hierin inbegrepen.

Heb je twijfels? Neem dan contact op met je verpleegkundige of vroedvrouw.

Hoeveel melk een kindje drinkt aan de borst, weet je niet precies. Ook als afgekolfde moedermelk aan een kindje gegeven wordt, let je best op de honger- en verzadigingssignalen. Zo leer je de voedingsbehoeften van je kindje beter kennen.

Afgekolfde moedermelk kan op verschillende manieren aan je kindje gegeven worden. Afhankelijk van de leeftijd, de portie moedermelk en de indicatie om afgekolfde moedermelk te geven, wordt gekozen voor een cupje, een voedingsspuitje, een bekertje, een borstvoedingshulpset of een zuigfles.

Bij borstvoeding is een kindje gewend aan een wisselende melkstroom. Het kindje moet eerst snel en oppervlakkig zuigen om de melkstroom op gang te brengen. Meteen na een toeschietreflex stroomt de melk krachtig, maar geleidelijk aan gaat de melkstroom trager tot druppelsgewijs stromen, om na een volgend toeschietreflex weer in kracht toe te nemen.

De melk uit een fles stroomt meteen en aan constante snelheid. Een kindje dat regelmatig een fles krijgt, kan tijdens de borstvoeding ongeduldig worden wanneer de melk nog niet of trager stroomt. Sommige kindjes zullen zelfs weigeren om nog te drinken aan de borst. Dit is zowel praktisch als emotioneel heel moeilijk en moeders kunnen zich afgewezen voelen. Daarom gaat de voorkeur naar andere toedieningswijzen dan een zuigfles.

Bij het toedienen van afgekolfde moedermelk let je erop dat het kindje zelf aanhapt en enkel melk krijgt wanneer het actief drinkt, net zoals aan de borst. Respecteer de pauzes die het kindje inlast. Wanneer een kindje gulzig drinkt, las je zelf regelmatig pauzes in.

Wil je toch een zuigfles gebruiken, hou dan rekening met deze tips:

• Gebruik, ongeacht de leeftijd van je baby, een speen met een kleine opening (pasgeborene of 0+).
• Hou de fles steeds horizontaal, zodat de melk trager stroomt.
• Las regelmatig een pauze in. Je kan de fles lager houden zodat de melkstroom even stopt. Houdt de fles terug hoger als je baby vanzelf terug begint te zuigen.
• Let op de verzadigingstekens en dwing je baby niet om alles op te drinken.
• Neem voldoende tijd om je baby te laten boeren.

Bacteriën leven op je handen en je borsten en kunnen zich vermenigvuldigen in moedermelk. Vetten uit moedermelk en huidschilfers blijven gemakkelijk kleven aan materialen en vormen een ideale voedingsbodem voor bacteriën.

Daarom is het uitspoelen meteen na gebruik en een grondige reiniging van alle materialen voor het volgende gebruik cruciaal. Zo kan je voorkomen dat je kindje ziek wordt door bacteriën in je moedermelk of door besmette materialen.  

• Steriliseer je materiaal zeker voor het eerste gebruik. Steriliseren kan in een sterilisator, een kookpot, in de elektrische oven, in de snelkookpan of met bruistabletten (koude of chemische sterilisatie).  Nadien volstaat het bij een gezonde zuigeling om materialen grondig te reinigen.  
• Was je handen met stromend water en zeep voordat je gaat afkolven of borstvoeding geven. Als je op verplaatsing geen zeep en stromend water bij de hand hebt, ontsmet je handen dan met alcohol gel (60%). Voor de dagelijkse hygiëne van je borsten volstaat wassen met je gewone verzorgingsproducten. Overdreven gebruik van zeep kan de tepelhuid uitdrogen en beschadigen.  
• Afspoelen meteen na gebruik: Haal alle onderdelen van het kolfapparaat of de zuigfles die met melk in aanraking geweest zijn uit elkaar. Denk ook aan je tepelhoedje, een tepelschelp of lekschaaltje. Spoel ze meteen na gebruik af onder stromend water. 

Hoe reinig je best je materiaal voor je het opnieuw gebruikt: 

• Was de materialen met heet water en afwasmiddel af in een propere gootsteen of een propere kom. Gebruik een flessenborstel en spenenborstel om alles goed proper te krijgen. 
• Spoel na met proper, heet water (zonder afwasmiddel). 
• Je kan de materialen ook in de vaatwasser reinigen. Plaats alle onderdelen in de vaatwasmachine. Kleine onderdelen kan je in een wasnetje plaatsen. Het is belangrijk een voldoende lang programma van minimum 60°C te nemen. Houd je vaatwasser netjes en onderhoud hem regelmatig. Een huishoudvaatwasser steriliseert niet, maar doodt meer dan voldoende kiemen. 
• Controleer alle materialen of ze helder proper zijn. Indien nodig herhaal voorgaande stappen. 
• Zet de flessen ondersteboven zodat ze kunnen uitlekken en afkoelen op een propere handdoek, papieren wegwerphanddoek of keukenrol. Laat ze goed drogen aan de lucht vooraleer ze op te bergen. Als je het materiaal snel nodig hebt, kan je het droogwrijven met een propere handdoek, papieren wegwerphanddoek of keukenrol. 
• Was ook de borstel, de kom of de gootsteen grondig schoon.  
• Controleer steeds op beschadigingen. Er kunnen immers onzuiverheden achterblijven in de barstjes of schadelijke stoffen vrijkomen. Vervang zo nodig het materiaal. 
• Monteer alle droge onderdelen en berg ze op op een propere plaats op, bijv. in een keukenkast. Bewaar materialen liefst niet boven of naast een elektrisch toestel dat warmte of waterdamp afgeeft.  

Lees meer over 'Reinigen en steriliseren'

Soms zijn er situaties waarbij steriliseren toch wenselijk kan zijn om zoveel mogelijk bacteriën uit te schakelen. Denk bijvoorbeeld aan ziekte van je kind, bij hardnekkige tepelkloven, een schimmelinfectie of een borstontsteking. Ook als een goede hygiëne moeilijk is, kan je ervoor kiezen om dagelijks te steriliseren.  

Voor baby's die te vroeg geboren zijn en kinderen met primair immuundeficiëntie of na behandeling met chemotherapie, blijft het nodig om alle gebruikte materialen dagelijks te steriliseren tot 3 maanden of langer op indicatie.