Afkolven

De redenen waarom je gaat afkolven kunnen heel uiteenlopend zijn: je productie stimuleren, een voorraadje moedermelk aanleggen, werkhervatting, je te vroeg geboren baby in het ziekenhuis …

1. Als je baby te vroeg geboren is en zelf niet aan de borst kan drinken, kolf je af om de melkproductie op gang te brengen en moedermelk te voorzien voor je baby. De combinatie van kolven, de zorg voor je gezin en pendelen naar het ziekenhuis kan pittig zijn. Deze tips kunnen het draaglijker maken.
2. Het is normaal dat je melkproductie soms wat lager is. Je kind vaker aanleggen, helpt meestal om je melkproductie terug op peil te krijgen. Kan of wil je kind niet vaker drinken, dan kan je tussendoor extra afkolven om je melkproductie te stimuleren.
3. Borstvoeding is gemakkelijk op verplaatsing: je hebt altijd verse melk bij op de juiste temperatuur. Soms wil of moet je eens zonder je kind erop uit. Je kan afkolven om een voorraadje aan te leggen voor momenten dat je geen borstvoeding kan geven.
4. Ook om je baby te leren drinken uit een fles, kan je kleine porties afkolven. Start hier pas mee als de melkproductie goed op gang is en de borstvoeding goed verloopt. Meestal is dat rond de leeftijd van 4 à 6 weken.
5. Als je begint te werken, is het belangrijk om de melkproductie op peil te houden. Dat doe je door af te kolven op je werk.

Er zijn enkele misverstanden over afkolven. De volgende redenen zijn geen goede redenen om af te kolven:

• Om de melkproductie te controleren. Afkolven is een mechanische techniek, die je niet kan vergelijken met een baby die aan de borst drinkt. Een baby drinkt efficiënter en krijgt vaak meer melk uit de borst dan jij kan afkolven. Bovendien zegt de hoeveelheid afgekolfde melk niets over de kwaliteit van de melk. Maak je eens wat minder melk, dan is de concentratie van vetten en eiwitten vaak hoger.
• Om systematisch een teveel aan moedermelk op te vangen. Hierdoor hou je een overproductie in stand. Heb je last van teveel moedermelk, vraag dan deskundige hulp om je melkproductie aan te passen aan de behoefte van je kind.

1. Het is normaal dat je in het begin maar enkele druppels of een kleine hoeveelheid kolft. Leer af te kolven door het vaak te doen. Oefening baart kunst.
2. Ga lekker en ontspannen zitten in een rustige en behaaglijk warme ruimte. Zorg dat je alles bij de hand hebt. Neem de tijd.
3. Was altijd je handen met zeep vóór je begint en werk met goed gereinigd materiaal.
4. Bereid je voor op het kolven, zowel psychisch als lichamelijk. Masseer je borsten en tepels, zet je naast je baby of bekijk een foto of video van je baby. Dat vergemakkelijkt de toeschietreflex.
5. De hoeveelheid afgekolfde melk verschilt van keer tot keer. Laat je niet ontmoedigen als het resultaat eens tegenvalt.
6. Kolf de hoeveelheid melk die je nodig hebt, niet meer. Overmatig kolven kan ongemakken door een overproductie veroorzaken en het risico op borstontsteking verhogen.
7. Als je gedurende een langere periode afkolft, is het normaal dat de melkproductie af en toe wat terugloopt. Wil je je melkproductie opnieuw extra stimuleren, leg dan je baby vaker aan of kolf enkele dagen vaker af. Rust ook wat meer.
8. Frequent afkolven heeft meer effect dan enkele keren langduriger kolven.
9. Met warmte en massage voor en tijdens het kolven, stimuleer je de melkstroom. Als je melk stopt met stromen, kan je een nieuwe toeschietreflex opwekken, door opnieuw je borsten te masseren en door borstcompressie toe te passen.
10. Is het moeilijk om voldoende melk af te kolven? Door na het kolven met je kolfapparaat, verder met de hand af te kolven, kan je de opbrengst zelfs verdubbelen.
11. Misschien is een ander kolfapparaat beter geschikt voor jou. Tijdens een kolfconsult bij een lactatiekundige kan je andere types kolftoestellen uitproberen.
12. Afkolven mag geen pijn doen. Heb je een afkolftoestel met regelbare zuigkracht, begin dan met de laagste stand en verhoog geleidelijk aan. Kolven met een hogere zuigkracht geeft vaak geen beter resultaat, maar kan wel pijnlijk zijn. Een andere oorzaak van pijn kan een verkeerde maat van borstschild zijn.

Afgekolfde moedermelk heeft steeds de voorkeur boven kunstvoeding. Ook als je nog slechts een kleine hoeveelheid moedermelk kan afkolven, blijft het de moeite waard. Neemt je melkproductie af, dan is de concentratie aan beschermende stoffen hoger.

• Om je melkproductie op gang te krijgen of te onderhouden als je kind niet zelf aan de borst kan drinken, ben je volledig aangewezen op afkolven. Kolf minstens 8 keer verspreid over 24 uur en gebruik bij voorkeur een dubbelzijdige kolf. Je kan daarna ook nog met de hand verder afkolven om de overige melk uit je borsten te krijgen en de melkproductie extra te stimuleren.
• Wil je moedermelk afkolven voor wanneer je af en toe niet zelf borstvoeding kan geven, dan kan je 1 of meerdere keren per dag een half uur tot een uur na een borstvoeding afkolven. Of, als je kind ’s ochtends maar aan één borst drinkt, kan je kolven aan de andere kant.
• Om een lage melkproductie extra te stimuleren, kan je na elke borstvoeding nog een kwartiertje afkolven. Laat je niet ontmoedigen als je de eerste dagen zeer weinig kan afkolven. Het resultaat merk je vaak pas na enkele dagen. Door extra te kolven aan ‘lege’ borsten, verhoog je de vraag en stimuleer je je productie. Eens je melkproductie op peil is, stop je met afkolven.
• Als je afkolft op je werk kan je je borstvoedingspauzes plannen op het moment dat je je baby zou voeden. Door daarnaast je baby te voeden vlak voor en onminddellijk na de opvang, blijft je productie beter op peil. Je kan meestal borstvoeding geven in de kinderopvang.
• Is je baby te vroeg geboren en niet in staat zelf aan de borst te drinken, dan kan je de borstvoeding op gang brengen door af te kolven, bij voorkeur met een dubbelzijdige kolf. Kolf aan dezelfde frequentie als de voedingen van je baby met een minimum van 8 keer per 24 uur. Dag en nacht kolven kan, naast het pendelen naar je baby in het ziekenhuis, best pittig zijn. Durf hulp te vragen bij de huishoudelijke taken, zodat je zelf ook af en toe kan ontspannen.

Er zijn veel afkolfmogelijkheden. Handkolven, enkelzijdige of dubbelzijdige elektrische kolven, traditioneel of draadloos zodat ze in je beha passen of gewoon kolven met de hand … 

Welke voor jou de beste manier is, hangt af van de reden waarom, hoe vaak en waar je kolft. Je verpleegkundige, vroedvrouw of lactatiekundige kan je hierbij adviseren. Sowieso is de techniek waar je je het best bij voelt voor jou de meest geschikte techniek.

Als je begint te werken, is het belangrijk om de melkproductie op peil te houden. Dit doe je door af te kolven op het werk. Wanneer je thuis bent, blijf je je kind aanleggen op vraag. 

Je hebt recht op pauzes op het werk om borstvoeding te geven of om af te kolven.

Is de afstand niet te groot, dan kan je in de opvang borstvoeding geven. De opvang kan ook afgekolfde moedermelk geven. Ook de combinatie van borstvoeding en flesvoeding is mogelijk.

Gebruik zo veel mogelijk verse melk, want de voedingswaarde en de beschermende stoffen in moedermelk zijn optimaal als de melk niet wordt ingevroren of opgewarmd. Afgekolfde moedermelk blijft echter voldoende van kwaliteit en te verkiezen boven kunstvoeding.

De melkbehoefte en het aantal voedingen variëren sterk van kind tot kind en van dag tot dag. In onderstaand schema ontdek je de minimale en maximale hoeveelheid melk die een kind nodig heeft per dag. Dit kan een houvast geven als je start met afgekolfde moedermelk geven. Je kind geeft zelf aan hoeveel en hoe vaak het moet drinken. Door op de hongersignalen en verzadigingssignalen te letten, leer je geleidelijk aan de porties van je kind kennen. Voed op vraag en dwing je kind niet om een portie leeg te drinken.  

Hoe kan je deze tabel gebruiken? Een voorbeeld: Je kind is jonger dan 6 maanden en weegt 5 kilo. De dagelijkse melkbehoefte schommelt tussen 600 en 800 ml. Drinkt je kind meestal 8 keer per dag dan kan je porties van 100 ml aanbieden. Bij 10 voedingen per dag doe je 80 ml in de fles en bij 12 voedingen 65 ml.

Vanaf 6 maanden geef je naast moedermelk ook vaste voeding en neemt de melkbehoefte per dag geleidelijk af. Na de eerste verjaardag heeft je kind voldoende met 350 à 500 ml melk per dag. Melkproducten als kaas en yoghurt zijn hierin inbegrepen.

Heb je twijfels? Neem dan contact op met je verpleegkundige of vroedvrouw.

Hoeveel melk een kindje drinkt aan de borst, weet je niet precies. Ook als afgekolfde moedermelk aan een kindje gegeven wordt, let je best op de honger- en verzadigingssignalen. Zo leer je de voedingsbehoeften van je kindje beter kennen.

Afgekolfde moedermelk kan op verschillende manieren aan je kindje gegeven worden. Afhankelijk van de leeftijd, de portie moedermelk en de indicatie om afgekolfde moedermelk te geven, wordt gekozen voor een cupje, een voedingsspuitje, een bekertje, een borstvoedingshulpset of een zuigfles.

Bij borstvoeding is een kindje gewend aan een wisselende melkstroom. Het kindje moet eerst snel en oppervlakkig zuigen om de melkstroom op gang te brengen. Meteen na een toeschietreflex stroomt de melk krachtig, maar geleidelijk aan gaat de melkstroom trager tot druppelsgewijs stromen, om na een volgend toeschietreflex weer in kracht toe te nemen.

De melk uit een fles stroomt meteen en aan constante snelheid. Een kindje dat regelmatig een fles krijgt, kan tijdens de borstvoeding ongeduldig worden wanneer de melk nog niet of trager stroomt. Sommige kindjes zullen zelfs weigeren om nog te drinken aan de borst. Dit is zowel praktisch als emotioneel heel moeilijk en moeders kunnen zich afgewezen voelen. Daarom gaat de voorkeur naar andere toedieningswijzen dan een zuigfles.

Bij het toedienen van afgekolfde moedermelk let je erop dat het kindje zelf aanhapt en enkel melk krijgt wanneer het actief drinkt, net zoals aan de borst. Respecteer de pauzes die het kindje inlast. Wanneer een kindje gulzig drinkt, las je zelf regelmatig pauzes in.

Moet je regelmatig afgekolfde moedermelk geven of drinkt je kind al grotere porties, dan wil je misschien toch liever een zuigfles gebruiken. Hou rekening met deze tips:

• Gebruik, ongeacht de leeftijd van je baby, een speen met een kleine opening (pasgeborene of 0+).
• Hou de fles steeds horizontaal, zodat de melk trager stroomt.
• Las regelmatig een pauze in. Je kan de fles lager houden zodat de melkstroom even stopt. Houdt de fles terug hoger als je baby vanzelf terug begint te zuigen.
• Let op de verzadigingstekens en dwing je baby niet om alles op te drinken.
• Neem voldoende tijd om je baby te laten boeren.

Bacteriën leven op je handen en je borsten en kunnen zich vermenigvuldigen in moedermelk. Vetten uit moedermelk en huidschilfers blijven gemakkelijk kleven aan materialen en vormen een ideale voedingsbodem voor bacteriën.

Daarom is het uitspoelen meteen na gebruik en een grondige reiniging van alle materialen voor het volgende gebruik cruciaal. Zo kan je voorkomen dat je kindje ziek wordt door bacteriën in je moedermelk of door besmette materialen.  

• Steriliseer je materiaal zeker voor het eerste gebruik. Steriliseren kan in een sterilisator, een kookpot, in de elektrische oven, in de snelkookpan of met bruistabletten (koude of chemische sterilisatie).  Nadien volstaat het bij een gezonde zuigeling om materialen grondig te reinigen.  
• Was je handen met stromend water en zeep voordat je gaat afkolven of borstvoeding geven. Als je op verplaatsing geen zeep en stromend water bij de hand hebt, ontsmet je handen dan met alcohol gel (60%). Voor de dagelijkse hygiëne van je borsten volstaat wassen met je gewone verzorgingsproducten. Overdreven gebruik van zeep kan de tepelhuid uitdrogen en beschadigen.  
• Afspoelen meteen na gebruik: Haal alle onderdelen van het kolfapparaat of de zuigfles die met melk in aanraking geweest zijn uit elkaar. Denk ook aan je tepelhoedje, een tepelschelp of lekschaaltje. Spoel ze meteen na gebruik af onder stromend water. 

Hoe reinig je best je materiaal voor je het opnieuw gebruikt: 

• Was de materialen met heet water en afwasmiddel af in een propere gootsteen of een propere kom. Gebruik een flessenborstel en spenenborstel om alles goed proper te krijgen. 
• Spoel na met proper, heet water (zonder afwasmiddel). 
• Je kan de materialen ook in de vaatwasser reinigen. Plaats alle onderdelen in de vaatwasmachine. Kleine onderdelen kan je in een wasnetje plaatsen. Het is belangrijk een voldoende lang programma van minimum 60°C te nemen. Houd je vaatwasser netjes en onderhoud hem regelmatig. Een huishoudvaatwasser steriliseert niet, maar doodt meer dan voldoende kiemen. 
• Controleer alle materialen of ze helder proper zijn. Indien nodig herhaal voorgaande stappen. 
• Zet de flessen ondersteboven zodat ze kunnen uitlekken en afkoelen op een propere handdoek, papieren wegwerphanddoek of keukenrol. Laat ze goed drogen aan de lucht vooraleer ze op te bergen. Als je het materiaal snel nodig hebt, kan je het droogwrijven met een propere handdoek, papieren wegwerphanddoek of keukenrol. 
• Was ook de borstel, de kom of de gootsteen grondig schoon.  
• Controleer steeds op beschadigingen. Er kunnen immers onzuiverheden achterblijven in de barstjes of schadelijke stoffen vrijkomen. Vervang zo nodig het materiaal. 
• Monteer alle droge onderdelen en berg ze op op een propere plaats op, bijv. in een keukenkast. Bewaar materialen liefst niet boven of naast een elektrisch toestel dat warmte of waterdamp afgeeft.  

Lees meer over 'Reinigen en steriliseren'

Soms zijn er situaties waarbij steriliseren toch wenselijk kan zijn om zoveel mogelijk bacteriën uit te schakelen. Denk bijvoorbeeld aan ziekte van je kind, bij hardnekkige tepelkloven, een schimmelinfectie of een borstontsteking. Ook als een goede hygiëne moeilijk is, kan je ervoor kiezen om dagelijks te steriliseren.  

Voor baby's die te vroeg geboren zijn en kinderen met primair immuundeficiëntie of na behandeling met chemotherapie, blijft het nodig om alle gebruikte materialen dagelijks te steriliseren tot 3 maanden of langer op indicatie.